Ege ve İzmir başta olmak üzere ülkemizi baharın müjdecisi 'Hıdrellez' coşkusu sardı. Baharın yanı sıra, bolluk ve bereketin sembolü kabul edilen Hıdrellez için ateşler yakıldı, dilekler tutulup gül ağacına asıldı... Dualar, sonsuz bolluk ve bereket için Hızır ve İlyas peygamberler için edildi. Peki, yüzyıllardır yaşatılan Hıdrellez geleneği nedir? Hıdrellezde neler yapılır? Gül ağacına dilek bağlanırken nasıl dua edilir? Evleneceği kişiyi görmek isteyen kadın ve erkekler ne yapmalı? Gelin bu sorulara birlikte yanıt arayalım.
HIDRELLEZ NEDİR?
Efendim, "Hızır" ve "İlyas" kelimelerinin halk arasındaki telaffuzundan aldığı bilinen Hıdırellez, Türk dünyasında aslında kış mevsiminin bitip, sıcak yaz günlerinin başladığını müjdeliyor. Doğanın uyanıp canlanmasının habercisi olarak görülen Hıderellez'de, Hızır ve İlyas peygamberin her türlü dileği yerine getireceği inanışı toplumda yaygın olarak kabul görüyor.
NE ZAMAN?
Yaygın inanışa göre iyi insanları ödüllendirip, kötüleri cezalandıran, zorlukları yenmede yardımcı olup, bolluğa kavuşturan Hızır A.S'ın, İlyas peygamberle buluştuğu 6 Mayıs tarihi, yüzlerce yıldır her yıl bir bayram olarak coşkuyla kutlanıyor.
NASIL KUTLANIR?
Hızır ve İlyas peygamberlerin yılda bir kez genellikle 6 Mayıs'ta su kaynakları ile kırlarda buluştuğuna inanılır. Bu yüzden kutlamalar halk arasında genellikle yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, türbe ya da yatırların yanında yapılır. Bu gibi yerler sırf bu nedenle "Hıdırlık" olarak anılıyor. Hızır ve İlyas'ın kavuştuklarında Allah yolunda olmanın ve birlikteliklerinin verdiği sevinçle kuvvet bulduğuna inanılıyor.
HIZIR VE İLYAS PEYGAMBERLER KİMDİR?
Tasavvuf felsefesinde, Hızır A.S bir veli olarak kabul edilir. Onun ak saçlı, nur yüzlü, sakallı yaşlı bir adam veya dilenci, fakir kılığında göründüğüne inanılıyor. Başı sıkışan, zor durumdaki insanlara yardım edip, iyileri ödüllendirdiğine, kötüleri ise cezalandırdığına inanılıyor. Hızır A.S aynı zamanda bolluk ve bereketin simgesi olarak kabul ediliyor. Hızır'ın, "hayat suyu" içtiği için sonsuza kadar yaşayacağı da inanışı halk arasında oldukça yaygın şekilde yer alıyor. İlyas'ın da peygamber olduğu konusunda ise genel kabul bulunuyor. Ancak genelde tüm ritüeller İlyas peygamberden daha çok Hızır etrafında şekillenmiştir.
HIDIRELLEZ'DE NELER YAPILIR?
Halk arasında, Hızır ve İlyas'ın bir araya geldikleri günde her türlü dileğin kabul edileceğine inanılır. Hıdrellez gecesi Hızır'ın bereket vermesi için yiyecek kaplarının, erzak torbalarının, ambarların ve para keselerinin ağızları açık bırakılır. Ev, arazi, bahçe, araba isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi gül ağacının altına istediklerinin küçük bir modelini yaparak asarlar. Karınca yuvasından toprak alınıp hane için bereket ve bolluk dileğinde bulunulur. Dilekler, kırmızı ip veya kurdele ile bağlayıp gül ağacına asılır.
NELER YAPILMAZ?
YÖREDEN yöreye farklılıklar gösterse de Hıdrelez sürsince bazı şeyler ise kesinlikle yapılmaz. Örneğin, 5 Mayıs akşamı evlenme çağına gelmiş kızlara bulaşık yıkattırılmaz. Hıdırellez günü, hiçbir yeşil dalından koparılmaz (son derece çevreci bir davranış). Hıdırıllez günü çamaşır yıkanması, ev temizlenmesi ve iş yapılması da uygun bulunmaz.
NEDEN ATEŞ ÜZERİNDEN ATLANIR?
EN yaygın inanış, nazardan ve hastalıktan korunmak için ateş yakarak üzerinden atlamaktır. Günümüzde meydanlarda toplanan kalabalıklar şarkılar eşliğinde ateş üzerinden atlayıp dans etmektedir. Bu davranış şekli artık eğlence haline dönüşüp adeta Hıdırellez'le özdeşleşmiştir. Günahlardan arınmak için de bu uygulamaya başvurulduğu ifade ediliyor. Evlenmek isteyen kızlar ise gelin maketi yapar ve gül dalına asarlarsa evlenecekleri kişiyi düşlerinde göreceklerine inanılır. Evlenmekte geciktiği düşünenlerin başının üzerinden ise nasibi açılsın diye kilit açılır.
DİLEKLER GÜL AĞACINA NE ZAMAN ASILIR?
5 Mayıs akşam ezan vakti gül dallarına paralar asılır. Veya gül ağacının dibine açık cüzdan bırakılır. Böylelikle bolluk ve berekete ulaşmak, varlıklı kişiler olmak düşlenir. Asılan paralar ya da cüzdanlar 6 Mayıs sabah erkenden yerlerinden alınır. Evdeki her kişi için yedi fasulye ya da yedi nohut ekilir, gelebilecek kötülüklerin bunlara gelmesi dilenir. Nişanlılar arasında da törenler yapılır. Oğlan evi, kız evine Hıdırellez Kurbanı, olarak süslenmiş bir koç gönderir. Bu kurban ertesi gün kesilerek birlikte yenir. Yemeğe çağırılanlar, çarşaf, havlu yemeni ve gönüllerinden kopan çeşitli armağanlar getirir. Hıdrellezde, erkenden kalkılıp eve bolluk bereket dolsun diye kapılar açılır. Sabah gün doğarken kırlara, bağlara, bahçelere çıkılır. Hızır'ın ayak izlerine basılarak bolluğa ve refaha ulaşmak düşlenir. Hızır ve İlyas, insanları, doğayı, iyiliği ve cömertliği seven, bereketin simgesi olan, kutsallıklarına inanılan dinsel varlıklardır. Hıdrellez 6 Mayıs akşamı gün kararınca sona erer.
