Sosyal güvenlik mevzuatımız vefat eden sigortalıların geride kalan eş ve çocuklarını koruyan düzenlemeler içeriyor. Bunların önemli bölümünü ise eşlere ödenen ölüm maaşı ile çocuklara ödenen yetim maaşı oluşturuyor. Burada ölüm maaşında kişinin sadece evli olup olmadığına bakılıyor. Yani emekli ya da çalışıyor olması maaş almasını engellemiyor.
KURUMLARA BAKILIYOR
Kocası ölen kadına; kocasının sigortalılık süresi uygunsa, kadının geliri olup olmadığına bakılmaksızın aylık bağlanıyor. Yetim kalan kız çocuklarına evlenmedikleri ve çalışmadıkları sürece, erkek çocuklara da öğrenci oldukları sürece (25 yaşa kadar) maaş ödeniyor. En çok merak edilen mesele, bir kadının hem ölen kocasından hem de ölen babasından iki maaş alıp alamayacağı. Bu durum 2008 yılı öncesinde farklı kurumlar olmak şartıyla geçerli oluyordu. Ancak 2008 ile birlikte çift maaşın önü de kapanmış oldu.
EN AZ 900 GÜN LAZIM
Yine de ölüm tarihine göre bazı durumlarda çift maaş ödeniyor. Burada baba ya da eşin ölüm tarihi ve hangi kuruma bağlı olarak çalıştıkları önem kazanıyor. Dul maaşında, 01.10.2008'den sonra Bağ- Kurlular ve Emekli Sandığı'na tabi olanlar için 1800 gün, SSK'ya bağlı olanlar için ise 900 gün prim ödeme şartı aranıyor. Bundan önceki durumlarda eksik günler doğum ya da askerlik borçlanmasıyla tamamlanabilmekteydi. Ama şimdi kabul edilmiyor. Yetim maaşı alanların da tek bir geliri olmasına bakılıyordu. Ancak geçtiğimiz günlerde Yargıtay 21. Hukuk dairesi bir karar ile hem anneden hem babadan yetim maaşı alınabileceğine hükmetti.
HER İKİSİNİ DE ALABİLİR
■ Kocası ölen bir kadın eğer emekli ise hem kendi emekli maaşını hem de kocasından kalanı maaşı alabiliyor. Yani çift maaş alır.
■ Dul kadın çalışabilir. Hem kocasından hem de sigortalı olarak çalıştığı yerden maaş alır ve şartlar oluşursa emekli de olur.
■ Kız çocuk çalışmıyorsa, ölen anne babasından aylık alıyor.
■ Kız çocuk çalışmaya başlarsa, SSK ya da Bağ-Kur'dan bağlanan aylık kesiliyor.
■ Emekli Sandığı'ndan bağlanan aylık ise kız çocuğu SSK'lı ya da Bağ-Kur'lu olarak çalışıyorsa, kesilmiyor. Memur olursa kesiliyor.
■ Çalışmayan bekâr kız çocuğunun da çift maaş alma imkânı var. 1 Ekim 2008'den itibaren, yetim kız çocuğu ölen anne ve babasından iki maaş alabilir. Yüksek olanın tamamı, diğerinin ise yarısını alıyor. Evlenince maaşı kesiliyor.
■ 1 Ekim 2008'de 5510 Sayılı Yasa yürürlüğe girmeden önce, dul kalan ve çalışmayan kadına kurumlar (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) farklı olmak şartıyla, eşten ve babadan aylık veriliyordu. 1 Ekim 2008'den sonra çift maaş kalktı. Ancak yine ölüm tarihlerine bakılarak çift maaş bağlanabiliyor.
ERKEKLERE DE DUL MAAŞI
Halk arasında 'dul maaşı' olarak bilinen ölüm maaşı sanki sadece kadınlara ödeniyormuş gibi bir algı oluyor. Oysa eşi vefat eden kişinin erkek ya da kadın olmasına bakılmaksızın belli şartlarda maaş hakkı var. Eşi vefat eden bir erkek çalışıyor ya da emekli maaşı alıyor olsa da eşinin üzerinden ölüm maaşı alabiliyor.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
■ 01.01.1999 girişliyim. 1979 doğumluyum. 1 doğumum var. Yaşı beklemeden primimi doldurmama ne kadar zamanım var? Hülya AKBAŞ
İşe başlangıcınızdan dolayı 20 yıl, 55 yaş ve 5975 prim gün şartlarına tabisiniz.
5975 günü tamamlayıp 55 yaşınızın dolacağı 2034 tarihini bekleyebilirsiniz.
Ayrıca toplamda 3600 günü tamamlayıp 58 yaşınızın dolacağı 2037 yılında yaştan emekli olabilirsiniz.
■ Haziran 1971 doğumluyum, 29 Mayıs 1991, 10 Eylül 1992 arası 15 ay askerlik yaptım. SSK giriş 1 Şubat 1994, askerliğimin kaç ayını ödersem bir yıl erken emekli olurum? Hasan KURT
İşe girişinize göre 25 yıl, 54 yaş ve 5675 prim gün şartlarına tabisiniz. 14,5 aylık askerlik ödeyerek 25 yıl, 53 yaş ve 5600 prim gün şartlarına tabi olabilir ve yaştan bir yıl kazanabilirsiniz. Bu durumda prim gün sayısını tamamlayıp Haziran 2024 tarihinde emekli olabilirsiniz.
■ 07.03.1974 doğumluyum, işe girişim, 10.05.1991, toplam gün sayım 5530 gün, ne zaman emekli olabilirim? Mehmet Yiğit
İşe girişinize göre 25 yıl, 52 yaş ve 5525 prim gün şartlarına tabisiniz. Prim gün sayınız ve 25 yıl şartınız tamamlanmış.
Ancak 52 yaşınız 2026 yılında dolacak.
Bu durumda emekli olacağınız tarih 07.03.2026 tarihi olacaktır. İşe girişiniz askerden önce olduğundan borçlanma yapmak emeklilik yaşınızı etkilemez.
FARUK ERDEM
