Cumhurbaşkanlığı Strateji Başkanlığı, depremde ağır hasar gören 11 ilin işgücü piyasasının fotoğrafını çekti, yerinde istihdam ve göçe karşı tedbirleri sıraladı. İstihdamın tarım, ticaret, tekstil ve gıda ürünlerinin imalatında yoğunlaştığı belirtilerek, depremden etkilenen çalışanlara yönelik destekler ve acil istihdam için 13.3 milyarlık kaynağa ihtiyaç duyulduğu belirtildi. Bölgede ilave mesleki eğitim programları başlatılacak, yatırımlarda bölge insanının istihdamına öncelik verilecek, işveren sigorta primini devlet karşılayacak.
VASIFLI İŞGÜCÜ İHTİYACI
Sanayi ve üretim tesislerinde insan kaynağının afetten çok ciddi şekilde etkilendiği vurgulanan raporda, depremin imalat sanayii işyerleri üzerindeki en önemli, telafisi güç olan etkisinin vasıflı işgücünde ortaya çıkan kayıp olduğu ifade edildi. Raporda yer alan bazı tespitler ve öneriler şöyle: Bölgede mevcut işyerleri önemli ölçüde hasar aldı ve işgücü kayıpları gerçekleşti. Bazı tesislerde kilit personel kaybı ve personel koşullarından kaynaklanan zorluklar nedeniyle operasyonlarda kesintiler bekleniyor. Hasarların tespitinin ardından faaliyete devam edecek bazı meslek gruplarında ortaya çıkan tecrübeli eleman sorunu ilave mesleki eğitim programlarıyla çözülebilir. İşlerine geri dönmeleri için bu bölgedeki işverenler, esnaf ve kendi adına çalışanlara en kısa sürede destek verilerek istihdam fırsatlarının artırılması önem taşıyor. Depremden etkilenen çalışanlara yapılan 6 aylık sigorta prim ertelemesi, 3 aylık kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği ve 6 aylık toplum yararına program ödemeleri için toplam 13.5 milyar lira (705 milyon dolar) kaynağa ihtiyaç bulunuyor.
YATIRIMDA ÖNCELİK
Çalışma ve İş Kurumu il müdürlüklerince deprem illerinde işgücü piyasası analizleri yapılarak sektör bazında mevcut durumun ortaya konulması gerekiyor. Bu kentlerde kalan işsizlerin mevcut profili ve işyerlerinin ihtiyaçları gibi konulara yönelik çözümler geliştirilerek depremin işgücü piyasasına etkisi azaltılabilir. İşlerine geri dönmeleri için deprem illerindeki işverenler, esnaf ve kendi adına çalışanlara en kısa sürede destek verilmesi, illerde ekonomik hayatın canlandırılması, istihdam fırsatlarının artırılması önem taşıyor. Hasar tespitleri sonrasında faaliyetleri devam edecek olan işyerlerinde, istihdam edilecek çalışanlara ilişkin yaşanacak değişiklikler kapsamında ilave mesleki eğitim programları düzenlenmesiyle bazı meslek gruplarında ortaya çıkabilecek tecrübeli eleman sorunu önlenebilir. Yapılacak yatırımlarda bölge insanının istihdamına öncelik verilmeli. Bölgede istihdam olanağı sunmak için kamu ve özel sektör özelinde destekler (teşvik, vergi muafiyeti uygulamaları, sigorta pirim desteği gibi) sağlanmalı. Deprem dolayısıyla engelli durumuna düşmüş bireylere yönelik istihdam olanakları artırılmalı, inşası tamamlanacak TOKİ evlerinden engellilerin öncelikli olarak faydalanmaları sağlanmalı. Enerji ve ulaştırma-haberleşme altyapısında oluşan hasar veya işgücü eksikliği nedeniyle bazı tesislerde üretimin bir süre aksayabilir. Afet bölgesinde sanayi ve üretim tesislerinde yaşanan hasar sınırlı olsa da insan kaynağı çok ciddi şekilde etkilendi. Bölgede resmi makamlara bildirilerek göç eden kişi sayısı iki milyona ulaştı. Bölgede kayıt dışı istihdam oranının oldukça yüksek olması (yüzde 39) uygulamaya konan istihdamı koruma önlemlerin etkisini sınırlayıcı bir unsur olarak öne çıkarıyor. Bu doğrultuda afetten en çok etkilenen beş ildeki kayıt dışı istihdamın (700 bin kişi) iki çeyrek boyunca hem istihdamın hem de işgücünün dışında kalabileceği düşünülüyor. Bölgenin 15 yaş ve üzeri sivil nüfus oranı ve açıklanan vefat eden kişi sayısı ile istihdamdaki yaralıların bir kısmının işgücüne bu yıl içinde dönemeyeceği ihtimali dikkate alınmalıdır.
105 BİN AÇIK İŞ
ÇALIŞMA ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da 11 ilde yaşanan işgücü kaybına karşı yeni adımlar atmaya hazırlanıyor. İşveren sigorta priminin doğrudan devlet tarafından karşılanarak, işverenin verdiği pay işçinin ücretine eklenecek. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nca yürütülen çalışmayla bölgede çalışanların aldığı asgari ücret brüte yaklaşacak. İlk adımda 25 bin kişinin işe alındığı toplum yararına işlere toplamda 50 bin kişi yerleştirilirken, Türkiye İş Kurumu açık işlerde de afetten zarar görenlere öncelik verecek. Kurum tarafından açılan açık iş sayısı 105 bine ulaştı.
HAZAL ATEŞ/ ANKARA
