Otomobil fiyatlarında Rusya-Ukrayna savaşı etkisi

Otomotiv sektörü çip kriziyle uzun bir zamandır uğraşıyordu. Rusya-Ukrayna arasındaki savaşla birlikte otomotiv sektörü küresel çapta yeni bir krizin daha kapısını araladı. Akıllara, "Çipler için Rusya'dan hammadde geliyor mu?" sorusu geldi. Çip üretiminde yaşanan krizlerin hali hazırda sürdüğünü, önde gelen çip üreticilerinin kapasite artırımı için temelini attığı yeni fabrikalar ve tesislerle arzı dengeleme stratejisini yürürlüğe koyduğunu söyleyen sektör temsilcisi Saim Aşçı, "Asya pazarındaki çip üreticileri alternatiflerle neon ve C4F6 gibi çip üretiminde hayati öneme sahip gazları tedarik edebiliyor. Ukrayna'ya bu alanda bağımlılığı yok denecek kadar az fakat ABD neon gazı ihtiyacının yaklaşık yüzde 80'ini Ukrayna'dan karşılıyor" ifadelerini kullandı.

Rusya'nın çelik üretiminde önemli rol oynayan kilit oyunculardan biri olduğuna vurgu yapan Aşçı, "Bu üretim süreçlerinde ortaya çıkan gazları komşusu Ukrayna'ya ihraç ediyor. Ukrayna'daki şirketler liman kentlerindeki özel tesislerde ayrıştırıp saflaştırarak neon ve benzer gazları elde ediyor. 2014'te Kırım'ın ilhakı zamanlarında da benzer bir kriz yaşanmış ve çip sektörü sorunlar yaşamıştı. Rusya'nın buradaki tesislere, altyapıya vereceği bir zarar veya üretimi durduracak potansiyel bir hamlede bulunması çip krizini derinleştirebilir" dedi.

Saim Aşçı, böyle bir durumda da dünyanın önde gelen çip üreticilerinin krizle karşılaşacağını, yeterli arzın yapılamayacağını, gecikmeler ve eksik teslimatların da olacağına dikkat çekti. Beklenen normalleşme süresinin uzayacağını da ekledi. Sektör temsilcisi Ziya Alp Gülan ise Rusya-Ukrayna savaşının çip krizinden daha çok nikel ve paladyum sıkıntısı yarattığını ifade etti. Nikelin elektrikli motorlarda, paladyumun içten yanmalı motorlarda kullanıldığını söyleyen Gülan, maliyetlerinin arttığına dikkat çekti. Bir otomobilde bin ila 2 bin arası çip bulunduğunun altını çizen Ziya Alp Gülan, "Bütün elektronik parçaları ve elektronik güvenlik paketlerini kapsıyor. Savaşın, savaş silahları için de çip gereksinimi yaratmasından kaynaklı talep fazlasını henüz kestiremiyoruz. Yurt dışında ve ülkemizde bazı araçlar güvenlik sistemlerinin dışındaki aksesuara yönelik bazı özelliklerinden -start/stop gibi- vazgeçmeye başladı" diye konuştu.

SAVAŞ TAHMİNLERİ ALTÜST ETTİ
ABD'de çip krizi ve enflasyon nedeniyle ikinci el araçlarda yüzde 50, yeni araçlarda ise yüzde 12 artış gözlemlendiğinin altını çizen Saim Aşçı, otomobil arzındaki düşüşün yeterli talebi karşılamamasından dolayı araç fiyatlarının arttığını belirtti. "Bantlarda çip bekleyen araçlar nedeniyle üretim sekteye uğramış durumda" diyen Aşçı, "Üst segment araçlarda fonksiyonel ve teknolojik işlevler azaltılıyor. Üretim adetleri büyük oranda talep edilenin altında kalıyor. Önde gelen çip üreticilerinin CEO'ları çip krizinin 2022'nin sonu ve 2023'ün ilk çeyreği gibi normalleşeceğini öngörüyordu fakat savaş bu tahminleri altüst etti" ifadelerini kullandı.

Ziya Alp Gülan da çip krizinin savaş olmasaydı 2022 ve 2023'ün ilk çeyreğinde biteceği konusunda Saim Açşı ile hemfikir. Pandeminin başında otomobil üreticilerinin çip siparişlerini iptal etmesi ve elektronik sistemlerde artan çip talebinin tedarik zincirinin bozulmasına sebep olduğunu söyleyen Gülan, Tayvan'daki kuraklığın ve Teksas'taki elektrik kesintilerinin de çip krizinin derinleşmesine sebep olduğunu söyledi. 2023'e kadar krizin devam edeceğini söyleyen Aşçı, "Yeni çip fabrikalarının inşaat aşamasında oldukça pahalı ve büyük teşvikler gerektiren bir yatırım olması, üretim yerlerinin bir hastane odasından daha hassas olan yerler olması durumu zorlaştırıyor" yorumunu yaptı.

HAYATİ ÖNEME SAHİP
Tedariği ve yatırımı zor olan çipler neden bu kadar önemli? Saim Aşçı bu soruya, "Çipler ve yarı iletkenler kritik hesapları yapan, aracın beyni konumunda sayılabilecek önemli bileşenler. Yapay zekâ ile yapılan hesaplama ve işlemlerde birçok kritik rol üstlenirler. Araçlarda trend olan elektrikleme ve dijital teknolojilerin entegre olması nedeniyle çipler git gide önemli katma değer sağlayan, hayati öneme sahip araç içi parçalardan biri haline geldi" diyerek cevapladı.

ALTERNATİFİ BULUNMUYOR
Çipin başlı başına önemli bir teknoloji ürünü olduğunu, boyutları ve işlem güçlerinin değiştiğini ancak alternatifi bulunmayan bir parça olduğunun altını çizen Aşçı, "AMD, INTEL, ARM gibi önde gelen markalar mevcut fakat hepsi krizden etkilendiğinden birbirlerine alternatif olamıyor" dedi. Pandemi başından beri tüketici elektroniğindeki yoğun talebin ve tüketici eğilimlerindeki hızlı değişimlerin krizi tetiklediğini söyleyen Aşçı, "Çin'deki üretim kısıtlamaları, hammadde krizleri gibi alt nedenler de krizin boyutunu artırdı. Teknolojinin artmasıyla beraber fonksiyonelleşen ev aletleri, araçlar, akıllı telefonlar ve birçok elektrikli cihaz çiplere ihtiyaç duyuluyor. Bu nedenle talep sürekli yükseliş göstermekteyken arz, küresel krizler nedeniyle bunu dengelemekte sorunlar yaşanıyor" diye konuştu.

İKİNCİ EL PİYASASINI NASIL ETKİLEYECEK?
Peki son dönemlerde durgunluk gösteren ikinci el piyasasına çip krizi nasıl etki edecek? Saim Aşçı, "Çip krizi yeni araç bulunabilirliğini etkilediğinden eldeki araçların değeri katlanmıyor. İkinci el araç piyasasında neredeyse sıfır seviyesinde fiyatlarla karşılaşmak mümkün. Bu nedenle direkt olarak etki ettiğini söyleyebiliriz" açıklamasında bulundu. Çip krizinin regüle edilip pazar hareketlenirse ikinci el fiyatlarında düşüşün gerçekleşebileceğini söyleyen Aşçı, yakın zamanda böyle bir düşüşün gerçekleşmesini öngörmenin zor olduğu kanaatinde. Ziya Alp Gülan da sıfır km araç tedariğinde yaşanan sıkıntıların ikinci el araca talebin artmasına sebep olduğunu söyledi.

Özellikle hammadde artışı nedeniyle sıfır km araçlardaki fiyat artışıyla birlikte ikinci el fiyatlarının da yükselmesine sebebiyet verdiğini ekledi. İkinci el satışların incelendiği zaman 2021 senesindeki satışların 2020 senesindeki satışlara göre 500 bin adet daha aşağıda olduğunu söyleyen Gülan, "Geçen sene itibariyle özellikle BDDK'nın kredilerdeki çeşitli katı uygulamaları, ikinci el satışlarını da etkilemişti. Ocak ve şubat aylarındaki sıfır otomobil satışlarına baktığımız zaman geçen ayı 50 bin yakınında bir araç adediyle kapatmıştık. Ocak ayındaki rakamımız da 38 bin civarındaydı. 10 yıllık ortalamalara yakın seyrediyor ancak 2016-2017 senesinde bir milyonluk pazar olduğunu düşünürsek, 2018'de önce 610 bin, 2019'da 480 bin, 2020'de de 772 ve 2021'de de 730 binle son dört sene içerisinde ötelenmiş bastırılmış bir talep olduğunu göz önüne almamız gerekiyor" diye konuştu.