Normlar Hiyerarşisi

KONUK YAZAR AV. ÖYKÜ DUĞLES BAZ YAZDI
Hukukun belirli kaynakları vardır. Bu kaynakların bazıları bağlayıcı bazıları da tamamlayıcı nitelikte olabilir. Bağlayıcı hukuk kurallarının bir altlık-üstlük ilişkisi bulunmaktadır. Bu ilişki tüm hukuk düzenini ayakta tutan ve işlemesini sağlayan bir düzen yaratır. Bu düzenin adına normlar hiyerarşisi adı verilmektedir. Normlar hiyerarşisi, hukuki metinlerin uygulanma sırasını ve birbirleriyle çelişmesi durumundan hangisinin üstünlüğe sahip olup uygulanacağını düzenler. Normlar hiyerarşisi adı verilen bu sıralama bir nevi altlık-üstlük düzeni kurmuş olup, herhangi bir norm, bir üst basamağında yer alan norma aykırı olamayacaktır.
EN TEPEDE ANAYASA VAR
Türkiye Cumhuriyeti'nde normlar hiyerarşisi 2018 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile değişikliğe uğramıştır. Yapılan değişiklik temel olarak Kanun Hükmünde Kararnamelerin, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile değiştirilmesi ve Tüzük adı verilen norm koyucu düzenlemelerin Türk Hukuku'ndan kaldırılması olmuştur.
Normlar Hiyerarşisinin en üstünde Anayasa yer almaktadır. Anayasalar milletlerin en temel hukuki metinleridir. İkinci sırada ise temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası sözleşmeler yer almaktadır. Üçüncü sırada ise, kanun, olağanüstü hal cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve temel hak ve özgürlükler ile ilgili olmayan milletlerarası sözleşmeler yer almaktadır.
Usulüne göre yürürlüğe girmiş milletlerarası sözleşmeler kanunlar ile aynı statüdedir. Fakat usulüne göre yürürlüğe girmiş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası sözleşmeler normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde yer almaktadırlar. Anayasa'nın başlangıç bölümünde yer alan "üstünlüğün ancak Anayasa ve kanunlarda bulunduğu" şeklindeki vurgulamayla, kanunların Anayasa'dan sonra gelen hukuki metinler olduğu anlaşılmaktadır.
HEPSİ AYNI STATÜDE AMA...
Normlar hiyerarşisinde kanunların hepsi aynı statüde olsa da bazen kanun hükümlerinin kendi içerisinde çeliştiği görülebilmektedir. Bu tür durumlarda genel kanun ve özel kanun ayrımı önem taşımakla birlikte eski tarihli ve yeni tarihli kanun ayrımı da gözetilmektedir.
Dördüncü sırada, cumhurbaşkanlığı kararnameleri yer almaktadır. Normal dönemlerde çıkartılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile olağanüstü hal döneminde çıkartılan cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin arasında önemli farklar bulunmaktadır. 2018 Anayasa değişikliğiyle yürütme organının kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi kaldırılmış, buna karşılık Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin çıkarılması kabul edilmiştir.
Beşinci sırada ise yönetmelikler yer almaktadır.
Yönetmelikler kanunların ve cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve dolayısıyla Anayasa, OCBK ve Milletlerarası Anlaşmaların da altında yer almaktadır.
BAĞLAYICI NİTELİKTE DEĞİL
Son olarak, diğer düzenleyici işlemler normlar hiyerarşisinin en alt sırasında yer almaktadır.
Uygulamada yürütme organının "kararname", "karar", "tebliğ ", "sirküler", "genelge", "ilke kararı " "esaslar", "yönerge", "talimat", "statü", "genel emir", "genel tebliğ", "ilân", "duyuru", "plân", "tarife" gibi değişik isimler taşıyan işlemler ile de genel, soyut ve objektif hukuk kuralları koyduğu görülmektedir. Bu düzenleyici işlemler normlar hiyerarşisinin en altında yer almaktadır.
Bazı ülkelerde yargı kararları (içtihatları) yardımcı, bazı ülkelerde de bağlayıcı kaynak olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde ise yargı kararları bağlayıcı nitelikte değildir, zira bu sebepten ötürü aynı konuda farklı mahkemelerin farklı görüşleri olabilmektedir. Fakat ülkemizde, İçtihadı Birleştirme Kararı adı verilen kararlar bağlayıcı nitelik taşımaktadır. İçtihadı birleştirme kararları, içtihatta herhangi bir değişiklik olana kadar, uyulması zorunlu bir kaynak niteliğindedir. İçtihadı birleştirme kararları Resmi Gazete 'de yayınlanır.