İzmir'in en eski mahallelerinden olan Anafartalar Caddesi üzerindeki Kurtuluş Mahallesi daha önce Dönertaş'ta bulunan Hatuniye Camii nedeniyle Hatuniye Mahallesi olarak biliniyordu. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Yahudi Mahallesi olarak bilinen mahallede, İzmir'in kurtuluşundan önce çok sayıda Yunanlı yaşıyordu. 9 Eylül 1922'de İzmir'in kurtuluşunun ardından Yunanlılar bölgeden ayrılırken, Musevi aileler yaşamayı sürdürdü. Musevilerden kalma aile evlerinin bulunduğu Namazgah, Tilkilik olarak da geçen mahallede, Cumhuriyetin ilk kurulduğu dönemlerde Afyon, Akseki, Konya ve Kula yöresinden gelen vatandaşlar yaşıyordu. 1955 yılında başlayan yoğun göçle birlikte Kadifekale'nin etekleri olan mahallede Mardinliler çoğunluğu oluşturdu.
Resmi geçit törenleri
Basmane'den Kemeraltı'na oradan da Konak Meydanı'ndaki Hükümet Konağı'na uzayan tarihin izlerini taşıyan Anafartalar Caddesi'nin bulunduğu mahallede bir zamanlar resmi geçit törenleri yapılıyordu. Kurtuluş Mahallesi'nde 3 dönemdir muhtarlık görevini yürüten Abdurrahman Korkmaz, "Ben çocukluğumda bu Anafartalar Caddesi'nde İzmir'in Kurtuluşu çok görkemli törenlerle kutlanırdı. Basmane'den Kemeraltı'na oradan da Konak Meydanı'ndaki Hükümet Konağı'nın önüne askerler süvari birlikleri atlarla geçiş töreni yaparlar ve burada halkı selamlayarak geçerlerdi. O günleri hiç unutamam" dedi.
İlkel bir yaşam
Kurtuluş Mahallesi'nde bir zamanlar Musevilerin aile evi olarak kullandığı tek avluya çıkan çok odalı evler dikkat çekiyor. Bu evlerde kalan bekarlar ve gidecek yeri olmayan vatandaşlar ilkel şartlarda yaşıyor. Suyu kuyudan tulumba ile çekerek bulaşıklarını yıkayan vatandaşlar, tek tuvaleti kullanmak zorunda kalıyor. Tarihin izlerinin geçmişten günümüze taşındığı Kurtuluş Mahallesi, bugün Basmane bölgesindeki birçok semt gibi bakımsız ve yıkılmaya yüz tutmuş binalarıyla dikkat çekiyor. Anafartalar Caddesi'nde 17. yüzyıldan kalan lüks hamam zamana meydan okuyor. Osmanlı dönemindeki Kadı Efendi tarafından kullanılan ve bu nedenle Kadı Hamamı olarak da bilinen hamam, kesme taştan yapılmış. Çifte hamam plan düzeninde olup, soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşuyor. Hamamın erkekler ve kadınlar bölümleri birbirine eş plandadır. Soyunmalık kısmı ile ılıklık birbirine eş kareye yakın dikdörtgen planlı olup üzerleri tonoz örtülüdür. Sıcaklık ise dikdörtgen planlı ve üzeri kubbe ile örtülüdür.
