Darbe günlerinde kara propaganda

27 Mayıs 1960 darbesinden sonra Demokrat Partililere yönelik karalama kampanyası başlatılmıştı. DP'liler Yassıada'da çok mutluymuş gibi filmler çekiliyor, iktidarın ülkeye verdiği zararları kapatmak iddiasıyla halkın altın yüzüklerini Hazine'ye bağışlaması isteniyordu. Süreç boyunca halkın hafızalarına kendilerini kazımak isteyen darbeciler çok sayıda hatıra para bastırıyor, çok sayıda materyal darbe hatırası olarak halka sunuluyordu.

Darbeyi halkın 1960 tarihli madeni Erkan Sert Dr. Işıl Tuna hafızasına kazımak isteyenler 27 Mayıs paralar bastırmışlardı
MEŞRULAŞTIRMA ÇABALARI
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Tarih Bölümü'nde öğretim görevlisi olan Dr. Işıl Tuna'nın verdiği bilgiler ışığında darbeci yönetimin yürüttüğü propaganda çalışmaları ve Demokrat Parti'yi karalama çalışmalarında süreç şöyle işlemişti: 27 Mayıs 1960 darbesi sonrasında bir yandan DP'liler tutuklanıp yargılama süreci hazırlığı yapılırken diğer taraftan Haziran ayının başından itibaren bir dizi propaganda faaliyeti başlatılmıştı. Darbeciler bu faaliyetlerle hem darbeyi meşrulaştırmaya hem de toplumdan destek almaya çalışıyorlardı. Propaganda faaliyeti olarak pek çok yöntem kullanılmıştı. İlk olarak 'Alyans Bağışı' kampanyası başlatıldı.
KAMPANYA BAŞLATILDI
27 Mayıs'tan sadece bir hafta sonra Hazine'de hiç para kalmadığı belirtildi. Bu sebeple "sabık ve sakıt iktidarın" ekonomiye ve maliyeye verdiği zararları kapatmak için altın yüzüklerin hazineye bağışlanması kampanyası başlatıldı. Garnizon komutanlıkları ve askerlik şubelerinde özel bir heyet teşkil edilerek, yapılacak bağışların makbuz mukabili teslim olduktan sonra Maliye'ye devredilmesine emir verileceğine ilişkin tebliğler yayınlandı. Askerler tarafından başlatılan Hazine'ye yardım kampanyasının halk tarafından da destek görmesi sağlandı. Dönemin gazetelerinde her gün Hazine'ye altın yüzüklerini paylaşan kişilerin isimlerine listeler halinde yer veriliyordu.

Demokrat Parti iktidarının hazineyi kötü durumda bıraktığı iddiaları ortaya atıldıktan sonra halkın altın yüzük ve bileziklerini Hazine'ye bağışlanması istenmiş karşılığında da hatıra halka yüzükler dağıtılmıştı.

27 MAYIS TARİHLİ YÜZÜKLER
Kısa bir süre sonra alyans ve altınlarını bağışlayanlara hatıra halkası verileceği açıklandı. Maliye Bakanlığı tarafından darphanelerde basılacak bu hatıra halkalarının içinde "27.05.1960" tarihi yer alacaktı. Yüzükler 19 Temmuz'dan itibaren makbuz karşılığında dağıtılmaya başladı. Darbenin geniş kitlelerce desteklenmesi için yapılan başka bir faaliyet ise yurt geneline yayılan açık hava toplantıları yani mitingler oldu. Bunlar genelde 'hürriyet' ve 'inkılap' mitingleri olarak adlandırılıyordu.

Turan Emeksiz, Hürriyet Şehidi olarak anılmaya başlandı, heykeli dikildi. Anıt, 1960'lı yıllarda başlayan öğrenci olaylarında da sembol olarak görüldü.
HÜRRİYET ŞEHİTLERİ!
Diğer bir faaliyet 27 Mayıs 1960 darbesinin hürriyet bayramı olarak kutlanmaya başlaması oldu. Darbeyi meşru bir zemine oturtmak için 28 Nisan 1960 tarihinde meydana gelen üniversite olaylarında hayatını kaybeden Turan Emeksiz ile 27 Mayıs'ta kazara ölen dört kişi bir anda Hürriyet Şehidi olarak anılmaya başladı. Bu kampanyaya başta İstanbul Üniversitesi Rektörü Sıddık Sami Onar'ın desteği mevcuttu. Hürriyet şehitleri olarak anılan 5 naaş, 10 Haziran'da büyük bir törenle Anıtkabir'e Atatürk'ün yanına defnedildi.

KÖYLERİ BİLE GEZDİLER
Yönetime el koyanlar, gönüllülerden oluşan "İnkılap Kervanı" adıyla bir heyet oluşturdu. Darbenin hemen akabinde Anadolu turnesine çıkarak en küçük köyleri dahi gezdiler. Bunun üstüne, 27 Mayıs'ın bir simgesi olarak anıt yapılması da tasarlandı. İlk olarak Hürriyet Şehidi olarak nitelendirilen Turan Emeksiz'in heykelinin dikilmesi gündeme geldi, 1960 yılı içerisinde bir anıt yarışması yapıldı. 27 Mayıs'ın 1. yıldönümünde Turan Emeksiz'in vefat ettiği yerde ilk tören düzenlendi ve 27 Mayıs 1963 tarihinde anıt konuldu. Anıt, 12 Eylül 1980 darbesinden sonra alınan kararla kaldırılacaktı.
İKTİDARI GÖZDEN DÜŞÜRMEK
Tüm bu faaliyetler dışında bu süreçte DP'lilere yönelik olumsuz propaganda faaliyetleri yürütüldü. Burada amaç DP iktidarını gözden düşürmekti. DP'lilerin 12 uçak dolusu altın, mücevher ve parayı kaçırmakta iken yakalandıklarına ilişkin iddialar ortaya atıldı. Pek çok üniversite öğrencisinin öldürülüp soğuk hava depolarında cesetlerinin tutulduğu hatta kıyma makinelerinden geçirildiğine ilişkin asılsız iddialar vardı. Ancak cesetlere hiçbir zaman ulaşılamadı.


İZMİRLİ KOLEKSİYONERİN ELİNDE
27 Mayıs 1960 darbesi döneminde yapılan propagandaya ait çok sayıda materyal İzmirli koleksiyoner Erkan Sert'in elinde bulunuyor. Erkan Sert'in Antikacılar Çarşısı'ndaki dükkanında, bağış alyanslarından Cemal Gürsel posterine, hatıra paralardan 27 Mayıs anısına bastırılan ilk gün zarflarına kadar pek çok eşya mevcut.


DÜŞÜKLER YASSIADA'DA
Propaganda amaçlı olarak Düşükler Yassıada'da isimli bir film çekilmişti. Buradaki amaç tutuklu olan DP'lilerin oldukça iyi şartlarda kaldıklarını göstermeye çalışmaktı. Filmi çekebilmek için tutukluların ilk defa adaya getirildikleri sahne yeniden canlandırılmış, DP'liler gece yarısı uykularından uyandırılarak film için hazırlanmıştı. Filmin seslendirmesinde ise, sanki orada bulunanların çok lüks ve refaha alıştıkları; dolayısıyla aradıklarını bulamadıkları şeklinde küçük düşürücü ifadeler yer alıyordu. Bu film, sinemalarda her filmden önce ve okullarda izletildi.

HACER ÖNOĞLU ÜLGER