İzmir Büyükşehir Belediyesi 2012 yılından bu yana 6 bölgede 5393 Sayılı Belediye Kanunu'nun 73. maddesine göre kentsel dönüşüm çalışması yapıyor. Uzundere bölgesi dönüşüm alanında 1. ve 2. etap olarak tamamlanan 817 konut teslim edildi. 3. etapta ise 1422 konut inşaatı için çalışmalara yeni başlandı. 1307 konut yapılacak 4. etap ise İzbeton A.Ş. ile protokol yapılmasını bekliyor. Yani hiçbir gecikme olmaz ise en az 5 yıl daha inşaatı devam edecek. Gaziemir ilçesinde Aktepe - Emrez kentsel dönüşüm alanında işler çıkmaza girmiş durumda; mevcut binalardan hiçbirisi dönüşüm için yıkılamadı. 122 dönümlük dönüşüm alanında 17 dönüm hazine payı bulunmaktadır. Hazine paylarının hak sahiplerince ya da belediyece satın alınması gerekiyor. Belediye ise 'devlet bedava versin' diyor. Bölgede mevcut boş alanlarda bulunan 1. etap 290 konutun inşaatına İzbeton, 2. etapta bulunan 300 konutun inşaatına da müteahhit firma tarafından bu yıl başlanacak. Bu konutların tamamlanması için en az 48 aya ihtiyaç var. Ancak asıl dönüşmesi gereken 5000 konutun dönüşümünün ne zaman başlayacağı belli değil. Ege Mahallesi kentsel dönüşüm alanında 1. Etap 674 konut inşaatı başladı. Ancak proje alanında dönüştürülmesi gereken 800 konuttan sadece 49 adedi yıkıldı.
ASLANOĞLU'NUN KOOPERATİFİ
Örnekköy kentsel dönüşüm alanında ise 1. etap 143 konut teslim edilmiş olup 2. etapta olan 190 konutun inşaatı devam ediyor. 5. etap olan 560 konut ise ruhsat aşamasında olup inşaata bu yıl başlanması bekleniyor. 3 ve 4. etaplar olan 1018 konutun yapımı ise İzbeton A.Ş tarafından yürütülüyor. İzbeton bu konutları kat karşılığı bugün CHP İl başkanı olan Şenol Aslanoğlu'nun kurduğu kooperatife verdi. Kooperatif üyelerinin iş adamlarından oluşması ve şirket mantığı ile yönetilmesi Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer'in "Halk Konut" olarak adlandırdığı kooperatifçilik modeli ile kentsel dönüşümün ruhuyla uyuşmaması kamuoyunda tartışma yarattı. İnşaat süresinin dolmasına 6 ay kalmasına rağmen bugün itibari ile % 80 olması gereken inşaat seviyesi % 20'nin altında bulunmaktadır. Belediye tarafından verilen uzatma süreleri ile inşaatın Aralık 2023'de bitmesi gerekirken bu süre içerisinde bitmesi mümkün görünmüyor. İzbeton ve Kooperatifi ağır gecikme cezaları bekliyor.
ÇIKMAZA GİRMİŞ DURUMDA
Güzeltepe kentsel dönüşüm alanında 11 yılda yapılan inşaat çalışması bulunmuyor. Hazırlanan proje üzerinden uzlaşı çalışmaları yürütülüyor. 300 hak sahibinden % 55 ile uzlaşılmış durumda. Konak ilçesi Ballıkuyu kentsel dönüşüm alanı Kadifekale'nin hemen altında olan 7800 konutun dönüştürülmesi gereken bir bölge. 11 yıl önce başlayan kentsel dönüşüm sarpa sarmış; alınan yanlış kararlar ve uygulamalar neticesinde çıkmaza girmiş durumda. Bölgenin imar planında yapılaşması 3 emsal olarak 2000'li yılların başında meclisten geçmiş ve dönüştürülmesi gereken konutların pek çoğu ya işgal edişmiş arsalar üzerine kurulmuş ya da tapusuz konutlardır. Hak sahiplerinin tapularının % 72'si 50 m2'den daha küçüktür. Bu durumda belediyenin kat karşılığı bir dönüşüm yapması mümkün olmadığı gibi yapılsa bile inşa edilecek binaların yüksekliği Kadifekale'nin yüksekliğini metrelerce aşacağı için İzmir'in hiçbir yerinden Kadifekale'yi görmek mümkün olmayacaktır.
ÇARŞIYA UYMAYAN HESAP
11 yıldır süren kentsel dönüşüm Brezilya dizilerine benzemiş durumda. Belediye yaptığı ihaleler ile müteahhitlere kat karşılığı kentsel dönüşüm yaptırmaya çalışıyor. Yani 16.360 konutu dönüştürebilmek için 30.466 konut yapılabilecek imar koşulları sağlanarak 14.040 konutun müteahhitlere kalacağı uygulama yapılmak isteniyor. Ama evdeki hesap çarşıya uymuyor. Yapılan ihalelerde müteahhit payı % 55 yükseliyor. Yani müteahhitler için arsa payı olarak 17.178 konut gerekiyor. Bu da ilave emsal artışı anlamına gelmektedir. Üstelik tek problem bu değil, tüm hak sahipleri ile % 100 uzlaşmak gerekiyor. Özetle 11 senede gelinen noktada İzmir Büyükşehir Belediyesi 16.630 konuttan sadece 960 konutu dönüştürebiliyor. Bu hızla giderse sadece bu 6 alanın dönüşümü için bir 11 yıl daha yetmeyecek gibi gözüküyor. Bütün bu duruma rağmen belediye TOKİ ile işbirliği yapmak istemiyor. Tüm CHP'li siyasetçiler "Hükümet parayı versin başka işe karışmasın" anlamına gelen söylemlerde bulunuyorlar. Siyasi kaygılar sebebiyle "TOKİ'yi İzmir'e sokmam" diyen büyükşehir belediye başkanları dönüşümdeki başarısızlığın asıl sebebini oluşturuyor.
VAY İZMİR HALKININ HALİNE
Belediyelerin iş birliği yapmadığı TOKİ ise İzmir'de bugüne kadar 13.500 konut yaparak sahiplerine teslim etti. 10.271 konut inşaatı ise devam ediyor. İnşaatı devam eden konutlardan 3.528 adedi % 98 seviyesine ulaşmış durumda olup 3 ay içerisinde hak sahiplerine teslim edilecek. İzmir Büyükşehir Belediyesi Halk Konut olarak isimlendirdiği kampanya ile müteahhitliğini belediye şirketlerinin % 1 kar ile yapacağı kooperatif sistemi ile binaların kentsel dönüşümünü sağlayacağını ifade ediyor. Törenler, basın açıklamaları boy boy fotoğraflar yayınlanıyor. Hiç kimse görmek istemese de İzbeton'un sermayesi asıl işi olan altyapı işlerini bile yapmaya yetmiyor. Borçları diz boyu olup her yıl belediyeden sermaye artışı adı altında destek alıyor, konut yapımında uzmanlaşmış kadrosu bulunmuyor. En önemlisi İzbeton'un belediyeden aldığı işlerde kırım oranları % 7'yi geçmiyor yani yaptığı bütün işler diğer şirketlerin yaptığı işlerden pahalıya mal oluyor. Ayrıca yaptığı işlerin kalitesi de sorgulanıyor. Atasözümüz "Yaptıkların yapacaklarının teminatıdır" der. Eğer İzbeton depremzedelerin kurduğu kooperatiflerin inşaatlarını da belediyeye yaptığı işler gibi yapar ya da Örnekköy 3 ve 4. etap gibi süründürüp bitiremez ise vay haline İzmirli vatandaşların. Kentsel dönüşümde belediyeden umudunu kesen İzmir halkı kendi başının çaresine bakmaya çalışıyor.
