Adnan Menderes'i daha yakından tanıyın

Aydın'ın Koçarlı İlçesi'nde kurulan ve Adnan Menderes Demokrasi Müzesi 15 Ocak'ta Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla açıldı. 11 yaşındaki kızım Simya ile birlikte müzeyi gezdik... Çok büyük bir rekreasyon alanına kurulmuş müze Türkiye'nin demokrasi tarihinde kısa bir gezinti vaat ediyor. Bu müze yeni kuşağın ihtiyaçlarına göre planlanmış.

Dijital çağın gerektirdiği şekilde, kısa ve vurucu yazılar, animasyonlar ve sesli anlatımlar ve canlandırmalar ile donatılmış. QR kodları ile her türlü bilgiye ve anlatıma ulaşmak mümkün. Her şeyden önce buraya gelen Z kuşağı demokrasi kültürü ile tanışıyor. Müzede çocukların ve gençlerin psikolojik olarak etkilenmemesi için idamına ait bir tek görüntü bile bulunmuyor.

1960 darbe odası sadece soğuk ve karanlık bir oda olarak dönemin ruhunu yansıtacak şekilde tasarlanmış. Bu odada Adnan Menderes'in eşi Berin Hanım'a yazdığı üzerinde görülmüştür ibaresi bulunan ve 50 kelimeyi geçmeyen mektuplarını da görebilirsiniz. Bu mektupları okuyup da gözlerinizin dolmaması imkansız...

ÇİNE ÇAYI KENARINDA
Müze binası, Adnan Menderes'in anne tarafından dedesi Hacı Ali Paşa'nın konağına uygun olarak bir fotoğrafa bakılarak inşaa edilmiş. Merhum başbakanın Yassıada'daki "Ethem bizim siyasette ne işimiz vardı. Buradan sağ kurtulursam gideceğim Çine çayının kenarındaki söğüt ağaçlarının dibine, kaldıracağım başımı göğe doğru ve söğüt ağaçlarının yüzümde dolanmasının bana getireceği saadetle yetineceğim. Çiftliğimden çıkmayacağım, Aydın'a dahi gitmeyeceğim" sözlerine ithafen müze, Çine Çayı'nın hemen yanıbaşındaki tepeye kurulmuş. Böylece onun memleket özlemini bu tepeden baktığında anlayabilmeniz sağlanmış. Müzenin dışında ilk olarak Adnan Menderes'in kullandığı makam arabası ve Ankara Gazi Çiftliği'nde üretilen ilk traktörlerden biri olan ve Çakırbeyli Çiftliği'nde uzun yıllar kullanılmış traktörü görüyorsunuz. Kapıdan içeri adımınızı atar atmaz sizi karşılayan 850 kristal toptan oluşan hilal enstalasyonu ile sergilenen istiklal madalyası büyüleyici.

AYDINLI BİR TOPRAK BEYİ
Kronolojik olarak düzenlenmiş müzeyi gezmeye sağdaki odadan başlayabilirsiniz. Bu odada Adnan Menderes'in doğduğu yılların Aydınına yolculuk ediyorsunuz. Şehrin yaşadığı depremden, Efe kültürüne ait pek çok şeyin izini sürmek mümkün. Burada Adnan Menderes'in Aydın'daki hayatını anlatan üçgen kesitlerde kısa ve vurucu bilgilerle donanıyorsunuz. Ortadaki ipek kozası şeklindeki ipek enstalasyon 6 bin metre saf ipekten yapılmış. İçerisinde Menderes'in toprak beyliğine vurgu yapması için Çakırbeyli Çiftliği'nden getirilmiş toprak bulunuyor. Bu toprağın üzerinde ise sinevizyon ile Çine'den görüntüler, Adnan Menderes'in toprakla alakalı sözleri veriliyor. Odada saat yönünde ilerlediğinizde kronolojik olarak Menderes'in okul yılları, lisede Celal Bayar ile tanışması Karşıyaka ve Altay'da top koşturduğu günlerin detaylarını görmeniz mümkün.

NİŞAN YÜZÜKLERİ
Odadan çıktığınızda Adnan Menderes'in Fatma Berin Hanım ile evliliği, alyansları ve evlilik cüzdanlarını görebilirsiniz. 1930'dan itibaren siyasete girmesi ve Atatürk ile tanışması Cumhuriyet Halk Fırkası içerisinde aldığı görevler, dörtlü takrir olayı ve CHP'den kopuş, Ankara Hukuk yılları burada sırasıyla görebilecekleriniz arasında. Menderes'in dedesinden kalan 60 bin dönümlük toprağını köylülere dağıttığını gösteren tapuları da müzede bulabilirsiniz.

İLK SOYADI ERTEKİN
İlk katın sol tarafında ise 'menderes' kelimesinin Antik Yunan'da ve Fransızca'da etimolojik köklerine 23 dilde yer veriliyor. Coğrafi olarak kıvrımlı, dolambaçlı anlamına gelen menderes terimi, Adnan Menderes'in hayatının inişli çıkışlı anlarıyla da örtüştürülmüş. Bu bölümde Adnan Menderes'in ilk soyadının Ertekin olduğunu da öğreniyoruz.

KARANLIK DARBE ODASI
27 Mayıs 1960 darbesini anlatan oda, soğuk ve karanlık olarak dizayn edilmiş. Menderes ve arkadaşlarının Yassıada'da 19 ayrı davadan yargılandıkları günlere ait gazeteler, Menderes'in eşi Berin Hanım'la 10 satır 50 kelimeyi aşmayan 'görülmüştür' ibareleri bulunan duygu dolu mektupları yer alıyor bu odada. Bu mektuplarda Adnan Menderes'i çocuklarına eşine bir kez bile sarılamadan idam edilmiş bir baba, bir eş olarak tanıma imkanı buluyorsunuz. Pedagojik olarak idam görüntüleri yer almıyor. Burada ayrıca bakanlık tarafından hazırlanan 4 dakikalık bir film var. Türkiye'nin ilk darbesi 1960 ve son darbe girişimi 15 Temmuz arasındaki dönemi anlatıyor. Bu filmde darbelere dış kaynakların nasıl yardım ettiği de vurgulanıyor.

YETER SÖZ MİLLETİN!
Üst katta sizi, 'Yeter Söz Milletin' sloganı ile Demokrat Parti'nin kuruluşu, felsefesi, kongreleri, orijinal seçim sandıkları ve afişlerle donatılmış bir alan karşılıyor. Adnan Menderes'in mütevazi bir vatandaş gibi oy kullandığını gösteren filmler, fotoğrafları görebileceğiniz bu katta Demokrat Parti'nin kuruluşu ve Celal Bayar'ın cumhurbaşkanı oluşunu haber veren Zafer, Gürses gibi gazetelerden manşetleri de bulabiliyorsunuz.

TÜRKİYE İCRAATLARI
İkinci katın sağ tarafındaki odadan devam ettiğinizde 'Gelişen Türkiye' odası bulunuyor. Burada 1950-1960 arasında Adnan Menderes iktidarında yapılan icraatları Türkiye haritası üzerinde görme şansınız var. Maketler ve kabartmalarla yapılmış bu çalışma üzerinde pek çok fabrika, köprü, yol ve okul yer alıyor... Daha fazlasını öğrenmek isteyenler ise odanın ortasındaki ekrandan yararlanabiliyor. Gelen araştırmacılara zengin bir arşiv sunuyor bu ekran.

DÜNYAYA AÇILMA
Katta sola doğru ilerlediğinizde Demokrat Parti'nin seçmen karşısına çıkarken kullandığı afişler, vaatleri, muhalif eleştirileri görebiliyorsunuz. Menderes'in dış diplomatik dünyaya açılan ülke başkanları ile yaptığı görüşmeler, Kore'ye Türk askerinin gönderilmesine karar verildiği dönemin izleri var. Adnan Menderes'in 1959 yılında Kıbrıs müzakereleri için gittiği Londra'da geçirdiği uçak kazası ve o uçağın içinden sağ kurtulması ile ilgili haberleri görmek de mümkün. Balkan Paktları, Ortadoğu görüşmeleri ve seyahatler önemli olayların hepsi burada...

ARAPÇA EZAN YENİDEN
Ülkeye girmesi yasaklı olan Osmanoğlu hanedanın üyelerinin yasağının kaldırılmasıyla ilgili kanun teklifi ve bunun yarattığı yankıları da gözlemleyebilirsiniz. Ezan'ın yeniden Arapça okunması ile ilgili kararnameyi de burada görmek mümkün. 365 Gün odasında Demokrat Parti icraatlarının 365 günün yapraklarına basıldığı takvimin düzenlemesini görüyor ve bu günlerden istediğiniz birini seçerek çıktısını alıp hatıra olarak saklayabiliyorsunuz. Bu odanın ortasında ise meşhur açılış makası var. Bu makas, 1956'da açılan ve o dönemin en uzun betonarme köprüsü olan Birecik Köprüsü'nün açılışında kullanılmış.

TANIYANLAR ANLATIYOR
Yine ikinci katta müze çalışanı uzmanlar Sevilay Durmuş ve Bircan Kaya'nın yaptığı sözlü tarih çalışmalarından bir kesitin sunulduğu bir video gösterimi bulunuyor. Bu videoda konuşanlar arasında çiftliğin kahyası, traktörü kullanan kişi ve çiftlik komşusu İhsan Avcıoğlu bulunuyor. İhsan Avcıoğlu bu görüşmeden kısa bir süre sonra vefat etmiş. Bu odada ayrıca çiftlikte kullanılan radyo, kol düğmeleri ve özel fotoğraflar gibi Adnan Menderes'in kişisel eşyalarını görmek de mümkün.

BURCU ILGIN