Eşkıyalıktan kahramanlığa efeler

Egeli olsa da olmasa da herkes Efelerin namını bilir. Onlar önceleri otorite karşıtı eşkıyalar olarak görülse de içlerinde yatan aslanın bir kahraman olduğu vatanın kurtuluş mücadelesinde ortaya çıkmıştır. Adlarına türküler yakılan, romanlara konu olan efeler Atatürk'ün de gözdesi oldu. İlk kez 16'ncı yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda Celali ayaklanmaları sırasında görülen zeybek ve efeler daha sonra yerel baskı ve haksızlıklara karşı ayaklanarak dağa çıkan kişilerdir. 19. yüzyıl boyunca devlet otoritesi ile inişli çıkışlı bir ilişkileri olan efeler, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Türkiye'nin işgalinde "Gavur geldi vatan elden gidiyor" diyerek yasa dışı eylemlerini bırakarak yaşadıkları dağlardan inip Yunan kuvvetleriyle karşı karşıya gelmiş ve Milli Mücadele'ye katılmışlardır. Ege Bölgesi'nde köylüye zulüm eden Rum çetelere kan kusturan efeler Cumhuriyet'in ilanından sonra ordu rütbesi ve İstiklal Madalyası'yla onurlandırılmışlardır.

ATATÜRK'TEN MEKTUP
11 Haziran 1920 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk, "kardeşlerim" diye hitap ettiği efeler için Kuvayi Milliye Umum Kumandanı Demirci Mehmet Efe'ye şu telgrafı yazmıştır... Telgrafta "Kahraman efelerinizi size gönderiyorum. Aydın'ın bu doğru özlü ve fedakar evlatları, Bolu ve Düzce havalisinde memleketimizi gavurların esaretine düşürmeye çalışan hainleri pek kahramanca ve fedakarca bastırdılar. Vatanımıza büyük hizmetler ifa ettiler. Allah iki cihanda aziz etsin. Kendilerine ve umum kumandanları olan zat-ı alinize Büyük Millet Meclisi'nin kalbi ve samimi teşekküratını takdim eder, gözlerinizden öperim. Kardeşim efendim..." sözleri dikkat çeker.

DEMİRCİ MEHMET EFE (1883-1961)
Demirci Mehmet Efe 1883 yılında Pirlibey, Nazilli'de doğdu. Babasının mesleğinden dolayı Demirci lakabını aldı. Türk Kurtuluş Savaşı'nda Kuvâyi Milliye önderi. Askerlik görevini İzmir 5. Depo Alayı'nda demirci olarak yaparken Ermeni bir yüzbaşından yediği dayak üzerine firar etti. Köyüne dönen Demirci Mehmet, burada rahat durmayınca Çakırcalı Mehmet Efe tarafından Ödemiş'in Fata köyüne imam olarak gönderildi. Çakırcalı'nın ölümünden sonra Yörük Ali Efe çetesine katılan Demirci Mehmet Efe, cesareti ve gözüpekliği sayesinde Aydın ve Ödemiş havalisinde zorlu ve amansız bir efe oldu. 1961 yılında Aydın'a geçti ve Aydın'da ölmüştür.

YÖRÜK ALİ EFE (1895 - 1951)
Yörük Ali Efe Aydın'ın Sultanhisar ilçesinde doğdu. Kurtuluş Savaşı'nda Malgaç Baskını ile düşmana ilk darbeyi vuran efedir. 19 yaşında Alanyalı Molla Ahmet Efe'nin grubuna katıldı. Molla Ahmet Efe'nin Kavaklıdere baskınında ölmesi üzerine Yörük Ali, grubun başına geçti. Yörük Ali Efe taraf, düzenli ordu kurulana kadar yirmi aylık bir süre düşman kuvvetlerinin Anadolu içlerine ilerlemesi engellendi. 1951 senesinde, İzmir'de geçirdiği tramvay kazasında bacaklarını kaybetti. 1951 yılında vefat etti

SÖKELİ CAFER EFE (1890-1919)
1885 yılında Girit'te doğmuş bir Türk'tür. Adadaki Rum baskısı sonucu Söke'ye yerleşmiş ve Yunan işgalinden sonra Milli Mücadele'ye kendi çetesi ile katılmıştır. Kurtuluş Savaşı öncesi Yunan karakollarına baskınlar düzenlemiş, Türklerin aleyhinde gördüğü pek çok Rum'u öldürmesiyle birlikte ulusal direnişin temellerini atmıştır. 03 Temmuz 1919 günü Germencik'teki Yunan Birliğine yaptığı baskında, kurulan bir pusuya düşürülerek şehit olmuştur.

GÖKÇEN EFE (1891 - 1919)
Kurtuluş Savaşı'na katkılarıyla tanınan efelerden birisi. İzmir ve yöresinin Yunanlılarca işgali üzerine gönüllü olarak Kurtuluş savaşı'na katıldı. 1919'da, Yunan ileri harekatını durduran Köşk Cephesi'nde savaştı. 13 Kasım 1919'da Fata yöresinde Yunan birlikleriyle şiddetli bir çatışmaya girdi. Üç gün süren çatışmalardan sonra, siperine girmeyi başaran bir Yunan askerince 16 Kasım 1919'da süngülenerek öldürüldü.

SÖKELİ ALİ EFE (1895-1920)
Sökeli Ali Efe 1895 yılında Aydın'ın Sultanhisar ilçesinde doğdu. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Malgaç Baskını ile düşmana ilk darbeyi vurmak suretiyle tanılan bir efe.

DANİŞMENTLİ İSMAİL EFE (1878 -1946)
Danişmentli İsmail Efe Aydın'ın Danişment köyünde doğdu. Aydın'ı Yunan İşgali'nden kurtarmak için savaşan efelerden biridir. Hastalanan İsmail Efe tedavi görse de 4 Temmuz 1946 günü ölmüştür.

ÇAKIRCALI MEHMET EFE (1872 - 1911)
Çakırcalı Mehmet Efe, Ege efelik kültürünün en ünlü simalarından biridir. Kendisi gibi zeybek olan babası Çakırcalı Ahmet Efe'nin zaptiye çavuşu Boşnak Hasan Çavuş tarafından öldürülmesine tepki olarak dağa çıkmıştır. Yaklaşık 15 yıl süren zeybekliği sırasında çok sayıda çatışmaya girmiştir.

ELİF ÇELİK