ARAŞTIRMACI Yazar Yılmaz Göçmen, 1825 ve 1835 yılları arasında Tire'de yaşayan Musevilerin efsane hahamlarından Hayim Palaçi'nin kaldığı evi buldu. Tarihi kayıtlarda Palaçi'nin Tire'de yaşadığı evle ilgili somut bir kayıt görünmese de araştırmacı yazar Göçmen'in ileri sürdüğü bulgular, Yahudi dünyasının önemli ismi Palaçi'nin söz konusu evde yaşadığı görüşünü güçlendiriyor.
HOŞGÖRÜNÜN EN İYİ ÖRNEĞİ
MUSEVİLERİN 1825 yılına kadar evlerinde ibadet yaptıklarını kaydeden Göçmen dinler arası hoşgörü örneği olarak cami vakfı arazisine yapılan havranın hikayesini anlattı.
Göçmen,"1825 yılında Tire'ye bir haham gelir. Adı, Haham Hayim Palaçi. Palaçi, Yahudi dünyası için çok önemli biridir. Bugün İzmir'deki mezarını ziyaret etmek için Amerika'dan, Güney Afrika'dan, Güney Amerika'dan Yahudiler geliyorlar. Palaçi, Tire'ye gelince çok büyük gayret gösterir, çalışır. Paşa Camisi'nin mütevelli heyeti toplanarak bir karar alır. Derler ki, 'Biz bunlar gibi düşünmüyoruz ama bunların da ibadet yerine ihtiyacı var.' Bugün, Atatürk Caddesi ve Çıra Pazarı Sokağı arasında bulunan Paşa Camisi'ne ait araziyi havra yapmaları için Yahudilere tahsis ederler. Bu çok önemli bir olaydır. Müslümanlara ait bir arazinin üzerine, Yahudilerin ibadethane yapmalarına izin verilmiştir. Şu hoşgörünün zenginliğine, güzelliğine bakınız. 1825 yılında başlayan inşaat, 1830'da biter. Bu havranın yapılmasında Hayim Palaçi'nin büyük gayret, destek ve çabaları vardır" ifadelerini kullandı.
'YIKILMAKTAN KURTARILMALI'
GÜNÜMÜZDE bakımsızlıktan harabeye dönen Palaçi'nin yaşadığı evi dostu Asım Adanalı ile sohbeti esnasında tesadüfen öğrendiğini belirten Göçmen, "Rahmetli Asım Adanalı ile sohbetimizde bana bu evi anlatmıştı. Adanalı da babasından öğrenmiş. Bana, 'Rahmetli babam, çocukluğunda duymuş. Bu evde bir hahambaşı varmış. O burada kalmış' diye anlattı. Palaçi'nin ismini bilmiyordu, ancak o dönemde Tire'ye gelen başka hahambaşı yok. Yaşadığı ev Tire'de kurulan kortejo ve havranın tam merkezinde bulunuyor. Yıkılmaktan kurtarılmalı" şeklinde konuştu.
HASTALARI İYİLEŞTİRDİĞİNE İNANILIYORDU
Kaynaklara göre, Hayim Palaçi, hayatı boyunca 72 eser yazdı. Ancak bunun 26'sı basıldı. Palaçi, 1835 yılında Tire'den ayrıldıktan sonra Ege'de bazı şehirlere tayin oldu. Önce Bergama'ya, Bergama'dan Manisa'ya, Manisa'dan İzmir'e geldi. İzmir'e gelince, haham başı oldu. 19. yüzyılda İzmir Yahudi cemaatinin dini lideri Hayim Palaçi'nin mezarı, bir asır sonra dünya Yahudilerinin hac merkezine dönüştü. Yaşarken sadece Yahudilerin değil, İzmirli Müslüman ve Hıristiyanların da sevdiği, onların danıştığı biri olan Palaçi'nin hastaları iyileştirdiğine, çocukları olmayanları çocuğa kavuşturduğuna, işi iyi olmayanların işini düzelttiğine inanılıyor. Palaçi'nin Gürçeşme Yahudi Mezarlığı'ndaki mezarı, özellikle ölüm yıldönümüne denk gelen tarihlerde İsrail'den Amerika'ya, Arjantin'den Avrupa'da kadar dünyanın dört bir yanındaki Yahudilerin uğrak yeri haline geliyor.
NADİR UYSAL
