Çocukluğun korkulu rüyası akran zorbalığı

İddiaya göre İzmir'de, yaşları 9-13 arasında değişen 6 kız çocuğu, yaşıtları olan kıza 15 gün boyunca işkence ediyor. Korkusundan kimseye bir şey anlatamayan kız, yaşadıklarını ailesinden saklamaya çalışıyor. Ancak annesi işten döndüğü sırada tesadüfen olayı öğreniyor.
Anne, karakola gidip şikayetçi oluyor.
Hastaneye gidiliyor, pedagoglarla görüşülüyor ancak bir sonuç alınamıyor.
Bu çocukların daha önce de başka bir çocuğa kırık cam yedirmeye çalıştığı ortaya çıkıyor....
Maalesef bu olay akran zorbalığının sadece bir örneği. Arkadaşlarının kafasını çöpe hatta tuvalete sokmaya çalışandan tutun da yatırıp gözüne ağaç dalı sokanına kadar pek çok fiziksel şiddet vakası var.

Fiziksel olunca biraz daha görünür olsa da akran zorbalığının pek çok yöntemi ve çeşidi var. Bu tür bir zorbalığa maruz kalan çocukların yaşadıkları çocuktur deyip geçilemeyecek cinsten.
Aralarında ciddi anlamda psikolojik desteğe ihtiyaç hisseden ama bunu bir türlü dile getiremeyen oluyor.
Özellikle de akran zorbalığına uğrama yaşının en çok okul öncesi olduğunu göz önünde bulundurursak çocuğun bunu ifade etmesinin ne kadar zor olduğu anlaşılabilir.
Üstelik bu tür zorbalık davranışları sadece bizim ülkemizde olmuyor. Fransa Ulusal Meclisi "okul zorbalığı" içeren davranışlara, cezai müeyyide getirmeyi öngören yasa tasarısını oyladı. Tasarı, bu kapsamdaki mevcut müeyyideleri daha katı hale getirmeyi amaçlıyor.
Bu cezai müeyyideler 3 yıl ile 10 yıl hapis arasında değişiyor.

Masumane yaşlarda olduğunu düşündüğümüz bu çocukların nasıl bir zorbaya dönüştüğünü, çocuğumuzu zorbalıktan nasıl koruyabileceğimizi Klinik Psikolog Dilara Işık'a sorduk... Işık, zorbalığın çeşitlerini zorba ve zorbalığa uğrayan çocuğa nasıl davranmamız geretiğini tüm detaylarıyla anlattı...

EN ÇOK OKUL ÖNCESİNDE
- Akran zorbalığı nedir? Hangi davranışlar bu tanıma girer?
Akran zorbalığı, çocuğun özellikle okulda yaşıtlarının ya da kendinden büyük çocukların fiziksel, duygusal ve dijital saldırısına uğraması demektir. Akran zorbalığı ile ilgili sistematik bilimsel çalışmalar yapan araştırmacı Dan Olweus'a göre akran zorbalığı; daha güçlü konumda olan veya birkaç öğrenci tarafından bir başka öğrenciye yönelik olarak zarar verme amacıyla yapılan tekrarlayıcı davranışlardır. Akran zorbalığının türleri var. Bunlar fiziksel, sözel, siber zorbalık olarak ayrılabilir.
- Hangi yaşlarda görülür?
En çok ilkokul döneminde ikinci olarak da okul öncesi dönemde görülüyor.
Sıralamada ortaokul ve lise sonra geliyor.
- Çocuk niçin zorba olur?
Çocuğun zorba olmasının bir çok nedeni olabilir. Bireyin hem kendi hakkında hem de başka insanlar ve dünya hakkında fikirleri 0-6 yaş döneminde oluşuyor. Yani nasıl bir kişi olacağı belirleniyor.
Bu dönemdeki en önemli aktörler anne ve baba. Bağlanma teorisi açısından baktığımızda bağlanma biçimi kişinin diğer insanlarla ilişki kurma örüntüsünü şekillendirir.

Genelde akran zorbalığı yapan çocukların kaygılı bağlanma biçimine daha yakın olduğunu söyleyebiliriz.
Ayrıca aile tutumuna bakmamız da önemli bir belirleyicidir.
Çocuğun ailesi cezalandırıcı, fiziksel şiddet uygulayan, sevgiyi göstermeyen, çatışmalı ev ortamı, reddeden anne baba, ailedeki zorbalığa sessiz kalınan bir ortam varsa evde zorba davranışları öğrenilmiş olur. Çocuğun benlik algısı da zorbalık davranışını artırabilir. Başkalarının duygularını önemsememe, düşük benlik saygısı, değersizlik, duygusal ihmal, düşük öz denetim, dürtüsellik, güçlü olmak isteme gibi özellikler olabilir.
Bizleri yöneten ihtiyaçlarımızdır.
Zorbalık gösteren çocuğun temel ihtiyaçları giderilmemiş olabilir.
Bunlar; fark edilme, onaylanma, takdir edilme, sevilme, şefkat gibi giderilmemiş ihtiyaçlar çocukta öfkeye ve değersizlik duygularına götürebilir ve davranışsal olarak bu sorunla baş etmek için akran zorbalığı yapabilir.

FİZİKSEL YA DA SÖZEL
- Bir çocuğun akran zorbalığı yaptığını nasıl anlarız?
Fiziksel Zorbalık Davranışları:
Tekma atmak, tokat atmak, yumruklamak, çelme takmak, vurmak, itmek, düşürmek, tükürmek, ısırmak, sandalyesini altından çekmek, oyuncaklarını kırmak, kalem fırlatmak, kağıtlarını yırtmak, saçını kesmek, harçlığını almak, uygunsuz el şakaları yapmak gibi.
Sözel Zorbalık Davranışları: Lakap takmak, hakaret etmek, küfürlü konuşmak, alay etmek, dalga geçmek, küçük düşürmek, bağırmak, azarlamak, lafla sataşmak gibi.
İlişkisel Zorbalık Davranışları:
Hakkında dedikodu yapmak, yaymak, sırları ortaya çıkarmak, söylenti yaymak, dışlamak, utandırmak, istenmediğini hissettirmek, kıskandırmak, tehdit etmek, taklit etmek gibi.
Siber Zorbalık Davranışları: Kişiden habersiz hesap açmak, uygunsuz içerik paylaşmak, kötü yorum yazmak, dışlamak, izinsiz resim paylaşmak gibi.

ANLATMAK İSTEMEZ
- Bir çocuğun akran zorbalığına uğradığını nasıl anlarız?
Kendini değersiz ve mutsuz hissediyorsa, kızgınlık, çaresizlik ve yalnızlık duyuyorsa, özgüveni düşükse, sosyal uyumda güçlük yaşıyorsa, korkulu rüya vb sebeplerle uyku problemleri varsa, sürekli baş, karın ağrısı ve mide bulantısından şikayet ediyorsa, gece altını ıslatma başladıysa, ders başarısında düşüşü ve kendini güvensiz hissettiği için okuldan uzaklaşmışsa ve bu belirtiler giderek artıyorsa mutlaka bir uzmana danışmanız gerekebilir. Çünkü akran zorbalığına maruz kalan çocuklar genelde bunu yetişkinlere anlatmaz. Bu davranışların zorbalık olduğunu bilmeyebilirler. Anlatmaya çekinebilir, utanabilirler. Zayıf görünmek istemeyebilirler. Eğer anlatırsa zorbanın tehdidinden ya da artacağından korkabilir.
- Çocuğumuzu akran zorbalarından nasıl koruruz?
Okul ve aile iş birliği çok önemli.
Okuldaki tüm personele akran zorbalığı ile ilgili açık, net bilgiler verilmeli.
Çocuk ve ergenlere yönelik okullarda akran zorbalığını tanıma, anlama ve önlemeye yönelik farkındalık çalışmalarının yapılması için teşvik edilmeli.
- Aile bu konuda çocuğu nasıl bilinçlendirebilir?
Çocuğunuzla okulda neler yaşadığını konuşup olumsuz bir davranışa maruz kalırsa yardıma hazır olduğunuzu gösterebilirsiniz. Çocuğu yargılamadan dinleyip ne hissettiğini sorarak duygularını paylaşmasını sağlamalısınız. Çocuğunuza akran zorbalığını anlatarak zorbalığa uğramanın onun hatası olmadığını anlatmalısınız.
Böyle bir durumda kimden yardım isteyebileceğini anlatıp onu bu konuda cesaretlendirmelisiniz.
Çocuğunuzun özgüvenini yeniden kazanması için olumlu özelliklerini vurgulayıp çabasını övebilirsiniz.
- Ceza vermek akran zorbalığını önler mi?
Fiziksel ceza zorbalığı arttırır.
Çocuğun yaptığı davranışın sorumluluğunu alması gerekir. Bunun için kuralları ve sınırları net belirtmek önemlidir. Cezadan çok çocuğun empati yapmasını sağlamak, duygusal ve sosyal becerilerini arttırmak ve olumlu yanlarını takdir etmek uzun vadeli olsa da daha olumlu sonuçlar verecektir. Akran zorbalığının altında çocuğun giderilmeyen ihtiyacının olabileceği unutulmamalıdır.

KESİNLİKLE FİZİKSEL CEZA VERMEYİN!
- Zorba bir çocuğa yaklaşım nasıl olmalıdır?
- Çocuğa akran zorbalığının hiçbir gerekçesi olamayacağını ifade edin.
- Çocukla zorbalığa maruz kalan arkadaşının kendini nasıl hissedebileceği hakkında konuşun

-Hangi davranışlarının zorbalık olduğunu konuşun

-Çocuğun bu zorbalık davranışlarını neden gösterdiğini anlamaya çalışıp tespit edin.
- Zorba davranışları yerine hangi davranışları yapabileceğini anlatın

- FİZİKSEL CEZA VERMEYİN

-Ona olumsuz davranışlarını değiştirebileceği konusunda güvendiğinizi söyleyin.
- Bu konuda bir çaba gösteriyorsa olumlu davranışlarını ödüllendirin.
- Başkalarına saygı duymayı ve farklılıklarını kabul etmeyi öğretin.
- Sosyal ve duygusal becerilerini geliştirmesinde ona destek olun

-Rehber öğretmen/psikolojik danışman ve sınıf öğretmeni ile işbirliği içinde olun.

ÖGRETMENLERE TAVSIYELER
- Özellikle öğretmenler bu tip davranışlara daha çok maruz kalıyor. Zorbalık yapan bir çocuk görürse nasıl davranmasını önerirsiniz?

-Zorbalık davranışına anında müdahale edin ve davranışı sonlandırın.

-Bu okulda asla zorbalığa yer olmadığını açıklayın.

-Zorbalığının hem kendisine hem de karşı tarafa zarar vereceğini anlatın.

- Böyle devam ederse arkadaşlık ilişkilerinde problemler yaşamaya devam edeceğini söyleyin.

- Problemlerini zorbalık dışında farklı yollarla çözebileceğini açıklayın.

- Sınıflarda, derslerde akran zorbalığını anlatan atölyeler, oyunlar, çalışmalar planlayın.

İSPİYONCU OLMAMAK İÇİN ANLATMAZ!
- Akran zorbalığına seyirci olmuş çocuklar nasıl etkilenir? Mutsuz, üzüntülü ve umutsuzdur. Kendisinin de aynı şeyleri yaşayacağından endişe duyar. Kendisini savunmak için sürekli tetiktedir. Zorbalığa maruz kalan arkadaşına yardım edemediği için üzgündür ve kendini güçsüz hisseder. İspiyoncu olarak anılmaktan korkar. Zorbalığa katılması konusunda baskı hissedebilir. Saldırgan davranışları model alma riski de vardır. Bu yüzden çocuklar aile ortamında iletişime geçmekte rahat olmalıdır. Ebeveynlere ya da rehber öğretmenlerine yaşadığı durumu anlatmasını sağlamak gerekir. Eğer bu belirtileri gözlemliyorsanız okul durumunu, sınıf ortamını detaylı sohbet ederek dinleyebilirsiniz. Eğer dolaylı olarak maruz kaldığı bir durum varsa mutlaka okula gidip görüşmelisiniz.