Böbrek taşı belirtileri nelerdir? Böbrek taşı neden olur?

Omurganın her iki tarafında fasulyeye benzer şekli olan böbrekler atık ürünleri kandan uzaklaştırmakla görevlidir. Temizlenen kan daha sonra vücuda geri aktarılırken atık ürünler idrar yoluyla vücuttan atılır.
Kanın temizlenmesi esnasında mineral ve tuzlardan oluşan sert tortular böbrek taşlarını oluşturmaktadır. Renal lithiasis veya nefrolitiyazis denilen böbrek taşları tek böbrekte oluşabileceği gibi her iki böbrekte de görülebilmektedir.

BÖBREK TAŞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Böbrek taşları genellikle idrar yoluna girdikleri dönemde belirti vermektedir. Böbrek taşları düşürülürken idrar yolunda tıkanıklık yaparak şiddetli ağrı oluşturur. Ancak bazı küçük böbrek taşları hiçbir belirtiye neden olmadan idrar yoluyla atılabilmektedir.
Böbrek taşı belirtisinin başında şiddetli ağrı gelmektedir. Ağrı böbrek bölgesinde, sırtta, kaburgaların altında, alt karın bölgesinde ve kasıklarda görülebilmektedir.

İdrar renginde ve kokusunda değişiklikler

Mide bulantısı ve kusma

Sürekli idrara çıkma hissi olabilir. İdrara çıkma sayısında artış olmasına rağmen idrar miktarında azalma görülebilir.

İdrar sırasında yanma hissi.

Böbrek taşı enfeksiyona neden olduysa idrar rengi bulanıklaşır ve koyulaşır. Ateş ve üşüme-titreme görülebilir.

Böbrek taşı idrar yollarını tıkayarak idrarın vücuttan atılmasında sıkıntılara yol açabilir. Böbrek taşının idrar yolunu tıkadığı kişilerde ilerleyen dönemde böbrek fonksiyonunu kaybeder ve çift taraflı böbrek yetmezliği gelişebilmektedir.

BÖBREK TAŞI NEDEN OLUR?

İdrarda pek çok farklı atık bulunur. Bu atıkların az miktarda sıvı içinde yoğunlaşması hâlinde, atıklar giderek kristalize hâle gelir ve bu durum da böbrek taşlarının oluşmasına neden olabilir. Çoğunlukla bu atıklar idrarla birlikte atılır ve taş oluşumu gerçekleşmez. Ancak, risk faktörlerinin varlığında ve sıvı alımının gerekenden az olduğu durumlarda, böbrek taşlarının oluşumu hızlanır ve taşlar bir noktadan sonra idrar yolundan geçemeyecek büyüklüklere ulaşabilir ve hatta idrar yolunu tıkayabilir. Bu taşları oluşturan kimyasallar kalsiyum, oksalat, üre, sistin, ksantin ve fosfattır.
Böbrek taşı oluşumuna neden olan faktörler arasında

Aile sağlık geçmişi

Yüksek protein diyetlerinin uzun süre uygulanması

Yetersiz sıvı alımı

Obezite

Diğer böbrek hastalıkları ya da böbrek anomalileri

Bağırsak ameliyatları

Zayıflama amaçlı mide ameliyatları

Yüksek tuz ve şeker tüketimi

Laksatiflerin yoğun kullanımı

Bazı migren ve depresyon ilaçları

Metabolik sendromlar

Bazı takviyeler (D vitamini, kalsiyum vb.)

Gut hastalığı

Yetersiz fiziksel aktivite

İdrar yolu enfeksiyonları gibi faktörler de yer alır.

BÖBREK TAŞI ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Böbrek taşı, taşı oluşturan minerallere göre aşağıdaki çeşitlere ayrılır:
Kalsiyum taşları: Kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat gibi kalsiyumun çeşitli bileşiklerinin oluşturduğu taşlardır. Tüm böbrek taşı vakalarının yaklaşık %75'i kalsiyum taşlarından oluşmaktadır.

Ürik asit taşları: Genellikle yüksek proteinli diyetle beslenen bireylerde görülen böbrek taşı türüdür.

Sistin taşları: Nadir görülen bir böbrek taşı türü olmakla birlikte genellikle metabolik bozukluklardan kaynaklıdır.

Sitruvit (enfeksiyon) taşları: Genellikle idrar yolu enfeksiyonlarından kaynaklanan bu taş türü, çok hızlı büyümesi nedeniyle kısa sürede ciddi böbrek hasarına yol açabilmektedir.

BÖBREK TAŞI NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Böbrek taşının teşhis edilmesinde çeşitli laboratuvar testlerinin yanı sıra tıbbi görüntüleme tekniklerinden yararlanılır. Bu tanı testlerinden bazıları şunlardır:
Ultrasonografi

Üreteroskopi

Röntgen

Bilgisayarlı tomografi (BT)

İdrar analizi

BÖBREK TAŞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?

4 mm'den küçük taşların %90'ı herhangi bir müdahale gerektirmeden kendiliğinden düşer. 4-7 mm arası taşların yarısı ve 8 mm'den büyük taşların ise nadiren kendiliğinden düştüğü söylenebilir.
Böbrek taşı idrar yolunda harekete başlamışsa ve müdahaleye gerek kalmayacak kadar küçükse, hastalara bol su tüketmesi ve hareket etmesi tavsiye edilir. Ağrı kesicilerle taşın düşmesi sırasında yaşanabilecek sorunların azaltılması hedeflenir. Ancak, 5 mm'den büyük taşlarda müdahale edilmesi ve doktora başvurulması gerekebilir.
Ürolog, taşın yeri ve büyüklüğüne, hastanın sağlık durumuna ve yaşına göre gerekli müdahaleye karar verir. Çocuklarda ve yetişkinlerde benzer tedavi yöntemlerine başvurulduğu söylenebilir.
İLAÇ TEDAVİSİ

Böbrek taşı varlığında hastalara ağrıyı azaltmak ve rahatsızlığı ortadan kaldırmak için bazı ağrı kesiciler verilebilir. Özellikle ibuprofen tarzı ağrı kesiciler tercih edilir. Bazı durumlarda ise doktorlar taşın düşürülmesine yardımcı bazı ilaçlar da verebilir. Bu ilaçların başında alfa blokerlar gelmektedir. Üreterdeki kasların gevşemesi için verilen bu ilaçlar, taşın vücuttan atılması sürecini kolaylaştırmaktadır.
Vücutta ürik asit fazlalığı olduğu durumlarda ise idrarın asiditesini düşürmek için de ilaç tedavisi uygulanabilir.

OPERASYON GEREKTİRMEYEN MÜDAHALELER

Böbrek taşı tedavisinde kullanılan ve operasyon gerektirmeyen yöntemlerin başında ESWL (Extracorporeal Shockwave Lithotripsyde) yöntemi gelir. Taşı vücut dışından verilen şok dalgalarıyla kırma işlemi olarak tanımlanabilecek ESWL yönteminde işlem sonrası tekrar bilgisayarlı tomografi çekilir ve işlemin başarılı olup olmadığı bu sayede kontrol edilmiş olur.
Diğer tüm müdahale ve işlemlerin yetersiz kaldığı durumda ya da hastaların durumuna eşlik eden başka hastalıkların ya da anomalilerin varlığında veya taşların çok büyük olması hâlinde böbrek taşı tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulur.
CERRAHİ MÜDAHALELER

Perkütan nefrolitotomi (PNL) böbrek taşı ameliyatına verilen isimdir. Bu ameliyat, kapalı böbrek taşı ameliyatı olarak da adlandırılır. Sırtta açılan küçük bir kesi yoluyla ve teleskop benzeri araçların yardımıyla böbrek taşlarının alınmasını sağlayan bir müdahaledir. Genel anestezi altında yapılır. Hastanın birkaç gün hastanede kalması gerekebilir.
Üreteroskopi böbrek taşlarını cerrahi müdahaleyle vücuttan almak için kullanılan bir başka yöntemdir. Işıklı, ucunda kamera bulunan üreteroskop adı verilen bir tüp aracılığıyla üretra ya da böbreğe ulaşılır. Bu operasyon da kapalı böbrek ameliyatında olduğu gibi genel anestezi altında uygulanır. Bu yöntem sayesinde, taş bulunduğu yerden alınabilir ya da taşın kırılması sağlanarak vücuttan idrar yoluyla atılması beklenir. Operasyon sonrası iyileşmeyi hızlandırma ve ödemi azaltma amacıyla üretere stent takılabilir.
Paratiroid bezi operasyonu da böbrek taşı tedavisinde başvurulan cerrahi müdahale yöntemlerinden bir tanesidir. Paratiroid bezleri vücuttaki kalsiyumu dengelemekle görevlidir. Bazı kalsiyum fosfat taşları paratiroid bezlerinin aşırı çalışması sonucu ortaya çıkar. Hiperparatiroidi durumunda bu bezlere müdahale edilerek bezlerin fazla hormon üretmesinin önüne geçilir ve böylece böbrek taşı oluşumu azaltılabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir.