ALAATTİN AVCI
Bugün Kadifekale olarak adlandırılan Pagos dağının adının antik kaynaklarca Grekçe'de 'Tepe' anlamına gelmektedir. Helenistik ve Roma dönemi kentinin akropolü M.Ö. 334'te Pagos dağı eteklerinde bir tepe üzerinde bulunan kale Anadolu'yu Pers egemenliğinden kurtaran Makedonya Kralı Büyük İskender'in isteği ile yapılmıştır. İskender'in Anadolu'ya çıkışı ve Pers egemenliğine son vermesi üzerine bölgede M.Ö. 334- 133 arasında Helenistik dönem başlar. Helenler beraberlerinde kendi şehircilik anlayışlarına uygun şehirleşme projeleriyle gelirler. Helenlerin istedikleri Bayraklı Tepekule'de sıkışmış olan Smyrna kentinin yeniden inşa edilerek Efes, Bergama, Rodos, İskenderiye gibi zamanın ticarette ve liman işletmesinde ileri gitmiş şehirleri ile boy ölçüşebilecek bir şehir düzeyine erişmesidir. Böyle bir şehrin eski İzmir'de kurulması hem konum ile hem de alanın küçüklüğü nedeniyle imkansız olduğundan, İskender, bugün Kadifekale olarak bilinen Pagos tepesi ve eteklerine yeni şehri kurmayı düşünür.
RÜYASINDA GÖRÜYOR
Efsaneye göre; İzmir'e gelen Büyük İskender, o zaman ormanla kaplı "Pagos tepesi" denilen Kadifekale'de Nemesis kutsal alanında (o zamanlarda çifte Nemesisi yani ikili su perisini kutsal sayarlardı) avlanırken bir ara ulu bir çınarın altında uykuya dalar, rüyasında gördüğü iki Nemesis, İskender'den yeni İzmir kentini uyuduğu tepenin eteklerinde kurmasını ister, uykusundan uyanan İskender, Klaros'un Apollon kahinine gördüğü rüyayı anlatarak fikrini sorar, kahin rüyayı tek bir cümlede yorumlar: "Kutsal Meles Çayı kenarındaki Pagos tepesi eteklerinde yerleşecek İzmirliler, eskisinden dört kez daha mutlu olacaklardır." Bu yeni İzmir'in kuruluşunda İskender'in Pagos tepesinde gördüğü rüyanın yorumuna dayanmak yerine, dönemin deniz ve karada gelişen ticari potansiyelinin gelişmesinin dayattığı zorunluluk nedeniyle burada kurulmuş olduğuna inanmak, günümüz için çok daha bilimsel bir yaklaşımdır. İskender'in generallerinden Lysimachos yeni İzmir'in kuruluşunu gerçekleştirir. Şehri Pagos tepesi ile iç limana bakan yamaçlarda kurmaya başlar. Böylece 400 yıl önce Lidyalıların istilası ile yurtlarından edilen Meles çayı etrafında küçük köysel yerleşimlerde yaşayan Homeros'un hemşerisi İzmirliler, buraya gelip yerleşirler. Smyrna, Kadifekale'de ikinci kez kurulduktan sonra güçlü bir liman kenti olarak öne çıkmış. Özellikle Roma döneminde Küçük Asya'nın en önemli kentlerinden birisiydi. Ancak Kadifekale Roma döneminden sonra Ortaçağ'da Timur orduları tarafından tahrip edilmiş, ayrıca İzmir'deki 1668 depremi de kaleye büyük zarar vermiştir.
ŞEHRİN SU ŞEBEKESİ
Kadifekale'den günümüze yalnızca kalenin batısındaki 5 kulesi ile güneyindeki duvarlarının bir bölümü kalmıştır. Bunlara dayanarak kalenin uzunluğunun 6 km olduğu ve sur duvarlarını destekleyen kulelerin 20-25 m. yüksekliğinde olduğu anlaşılmaktadır. Kalenin bunun dışında kalan doğu ve kuzey kısımları tamamen yıkılmış durumdadır. Kale içerisinde ise bir dehliz ve su sarnıcı kalıntısı vardır. Zemin seviyesinin altındaki tonozlu yapılar ve sarnıçlar kalenin zenginliklerindendir. Roma döneminde yapılıp Bizans çağında yenilenerek kullanıldığı sanılan bu yapıların önemi Smyrna'nın su şebekesinin merkezini oluşturmasından, Antik kentin can damarı olmasından ileri gelmektedir. Buradaki sarnıçlara, Şirinyer'deki su kemerleri yoluyla gelip biriken sular, künk ve kanalizasyon sistemleri ile kentin her yerine dağıtılıyormuş. Zira bu dağıtım ağının örneklerine Agora kazılarında da rastlanmıştır. Kadifekale'nin surlarının bir kısmının Çelebi Mehmet tarafından yıkıldığı bilinmektedir. Yalnızca doğu yönündeki surlardaki rektangonal (çok iri taşlar) parçalardan bir, iki tanesi Basmane Garı'ndan Tilkilik'e uzanan ve Altınpark'a giden yolun başında bulunuyor.
İZMİR'İN TARİHİ GİZLİ
Tarihi Kadifekale bölgesinde yürütülen kazı çalışmaları sırasında, MS 2. yüzyıla ait olduğu tahmin edilen kadın başı figürü ile İzmir'deki Türk-İslam dönemine ait ilk camilerden biri olduğu tahmin edilen yapı ortaya çıkarılmıştır. Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü'nün yaptığı çalışmalarda, Bizans Sarnıcı içindeki dolgu temizlenmiştir. Kale'deki kazılarda Osmanlı dönemine ait seramik atölyesi buluntuları da elde edilmiş, Kadifekale'de bir de Athena tapınağı olması gerektiği belirtilmiştir. Son dönem kazılarda ortaya çıkarılanlar arasında tabak, kase, lüle taşından pipo, yüzük ve ok ucu bulunuyor.
BEYLİKLER DÖNEMİ
Yapılan kazılarda, İzmir'in antik çağdan bugüne bir liman ve ticaret kenti olma özelliklerinin net bir şekilde ortaya çıkarılmasının yanı sıra son zamanlarda yapılan çalışmalarla genç Bizans döneminde ve beylikler döneminde İzmir limanının ne kadar işlek olduğunu gösterir bulgular elde edilmiştir. Ayrıca kazılarda Saruhanoğlu Beyliği'ne ait iki sikke bulunmuş ve bu sikkeler, beylikler arasındaki ticaret ilişkilerini göstermesi açısından çok önemlidir. Çünkü İzmir, Aydınoğulları Beyliği'ne ait bir toprak parçası. Ayrıca, burada yine 13. yüzyıldan Fransız sikkeleri elde edilmiştir ki bu da Bizans döneminde, henüz Türkler'in bu bölgeye hakim olmadığı süreçteki ticaret ilişkilerini açıklayan verilerdir. Pagos'ta yer alan 16.000 kişilik tiyatronun, kuzeye bakan seyirci tribünü denize karşı romantik ve muhteşem bir manzara sunduğu ve 1638'e kadar tiyatronun duvarlarının ayakta olduğu bilinmektedir.
2 BİN 500 YILLIK TÜNEL
Yıllardır İzmir'in gündeminde olan "Agora'dan Kadifekale'ye tünel var" iddiasının gerçek olduğu ortaya çıktı. Yar. Doç. Dr. Akın Ersoy yönetimindeki bir ekip tarafından Agora ile Kadifekale semtleri arasında yapılan çalışma sonucunda tarihi bir tünel bulundu. Roma Dönemi'nde inşa edilen 2 bin 500 yıllık tünelden, hala Agora'ya su akmaya devam ettiği belirtildi. Konak Belediyesi de, tünelin Kadifekale tarafında bulunan üç katlı evi kamulaştırdı. Anıt eser, kültür varlığı niteliğindeki ev ve altında bulunan tünel, restore edilerek turizme kazandırılacak.
KADİFEKALE AYAĞA KALKACAK
İzmir Büyükşehir Belediyesi, Makedonya Kralı Büyük İskender'in inşa ettirdiği Kadifekale surlarının restorasyon çalışmalarını sürdürüyor. Uzman bir ekibin yürüttüğü proje kapsamında 1120 metre sur duvarı, 18 adet kule ve 5 adet destek duvarında sağlamlaştırma ve temizleme, 1420 metrelik koruma duvarında da onarım ve tamamlama yapılacak. İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan yıkımlarla da tekrar eski önemine kavuşmaya başlayan ve kentin en önemli yeşil dönüşüm projelerinden biri olan Kadifekale, tüm çıplaklığıyla ortaya çıkmaya
