Uykunuzda nefes alabildiğinizden emin misiniz?

Uykuda gerçekleşen ani ölümlerin pek çoğundan sorumlu tutulan tıkayıcı uyku apnesi sendromu, horlama, gündüze yansıyan uyku ve yorgunluk hali gibi bulgularla kendini ele veriyor
Uyku sırasında nefes alıp verişi defalarca kesintiye uğrayan hastalarda durumu bazen horlamanın sesinden rahatsız olan eş fark ediyor. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Kaan Akacun, "Özellikle yalnız uyuyanlar gündeza sarkan belirtilere de dikkat etmeli" diyor. Özel Ento Kulak Burun Boğaz Dal Merkezi'nden Op. Dr. Kaan Akacun'la tıkayıcı uyku apnesi sendromunu, belirtilerini ve tedavilerini konuştuk.
-Horlama nedir?
Horlama, uykudayken üst solunum yollarında gelişen tıkanıklığa bağlı oluşan sestir. Bu ses soluk alma sırasındaki hava akımının yarattığı vibrasyondan kaynaklanır. Horlamada en önemli nokta "basit horlama" ile "Tıkayıcı Uyku Apne Sendromu"nun ayrımının yapılabilmesidir.
BOYUN ÇEVRESİNDE YAĞLANMA
-Horlamanın nedenleri nelerdir?
Horlama; birçok faktöre bağlı olabilen bir rahatsızlık. Bu faktörlerin başında burunla ilgili problemler geliyor ama burun, horlamanın yüzde 10'undan sorumlu bir organ. Burunla ilgili problemlerin dışında horlama ve uyku apnesi ile ilgili olarak
fazla kilo sorunu,
küçük dil,
yumuşak damak,
dil kökü,
çene ile boyun kemiğinin arasındaki ilişki,
boyun çevresinde yağlanma,
karın çevresinde yağlanma
santral sebepler (beyinle ilgili nedenler)
sayılabilir. Ayrıca alkol, yorgunluk ve sırt üstü yatmak gibi faktörler de horlamaya sebep olabilir. Horlama önemli bir sorundur ama daha önemli olan uyku apnesidir.
EN AZ 10 SANİYE SÜRER
-Uyku apnesi nedir?
Uyku apnesi; uyku sırasında en az 10 saniye boyunca ağızdan ve burundan hava giriş çıkışının durmasıdır. Uykuda hava giriş çıkışının durması ile vücut alarm durumuna geçer. Örneğin böbrek üstü bezinden adrenalin salgılanmaya başlar ve bu durum da tansiyon yükselmesine yol açar. Örneğin laboratuvarda uyuttuğumuz bir hastanın tansiyonunun 25'e çıktığını saptamıştık. Uyku apnesi ciddiye alınması gereken bir rahatsızlık. Hastada koroner yetmezlik ya da yüksek tansiyon varsa uyku apnesi uykuda ölüm nedeni olabiliyor.
-Üstelik bu hastaların birçoğu 40 yaş üzerinde, eşlik eden sağlık sorunları da olan hastalar..
Genellikle ama gençlerde de oldukça yaygın. Burada önemle üzerinde durmamız gereken uykuda meydana gelen ölümlerin önemli bir kısmının uyku apnesinden kaynaklandığıdır.
-Uyku apnesinin değişik şiddete olanları var mı?
Uyku apnesi, uyku sırasında en az 10 saniye boyunca ağızdan ve burundan hava giriş çıkışının durmasıdır demiştik. Uyku sırasında hava giriş çıkışının durması,
0-15 arası bir sayıda gerçekleşiyorsa: hafif apne
15-30 arası yaşanıyorsa: orta apne
15-30 arası oluyorsa: ağır apne
olarak tanımlanır.
-Sağlıklı bir insanda da geçici nedenlerle uyku apnesi olur mu?
Olabilir. Bir defa olur mesela. Burada önemli olan, apnenin gecede kaç defa olduğu ve oksijen miktarının ne kadar düştüğüdür. Tabii ki sağlıklı bir insan da alkol almıştır veya çok yorgundur, uyku apnesi olabilir.
-Uyku apnesi nasıl tedavi edilir?
Kulak burun boğaz hekimleri olarak ilk önce hastanın burnunda nefes almanın önünde engel oluşturacak bir deformite olup olmadığına bakıyoruz ve varsa düzeltiyoruz. Ağır apne varsa CPAP dediğimiz cihazı veriyoruz.
CPAP cihazı verilmeden önce de hasta burun yönünden çok iyi değerlendirilmelidir çünkü CPAP, uykuda apne olmaması için gece boyunca hastaya burundan "sürekli pozitif hava yolu basıncı" vererek solunumu düzenliyor.
-Kimlere cerrahi yöntem uygulanır?
Hastada uyku sırasında 0-15 arası apne görülüyorsa hasta ameliyattan fayda sağlar. Ama orta ve ileri derecede apne olan hastaları ameliyat etmiyoruz. Bu hastaların uyku sırasınoa CPAP cihazı kullanmaları gerekiyor.
-Uyku apnesi nasıl saptanır?
Önce hastadan detaylı öykü alınır. Daha sonra bir gece uyku laboratuvarında tutulur. Uyku laboratuvarında hasta uyutulur ve tüm gece boyunca çeşitli monitörlerle vücut hareketlerinin kaydı tutulur. Sabah elde edilen verilere bakılarak, gece boyu kaç kez apne oldu? Oksijen seviyesi ne kadar düştü? Tansiyon değerleri neydi? gibi parametrelere bakılır. Elde edilen sonuçlara ve uyku apnesinin derecesine göre hastaya ya CPAP cihazı verilir ya da ameliyat edilir.
-Uykuda soluğumuzun durduğunu nasıl anlayabiliriz?
Uyku apnesini her zaman fark edemiyor hasta. Horlama bunun için önemli bir ipucu olabilir ama herkesin yanında eşi yok. Kişi yalnız yaşıyor da olabilir. Bu nedenle uyku apnesinin gündüze sarkan bulgularına dikkat etmek gerekir. Bunlar:
-Gündüz yorgunlukları,
-Gündüz aşırı uyku hali.
-Baş ağrıları
-Bezginlik hali
-Sabah yorgun uyanma
-Ağız kuruluğu ile uyanma
gibi belirtilerdir. Ayrıca bu insanlar uykuda dinlenemedikleri için dikkatlerini toplamakta ve uyanık kalmakta güçlük çekerler ve çeşitli kazalar yaşarlar. Örneğin kamyon şoförü bir hastam vardı. 8-9 kere kaza yapmış. Direksiyon başında da uyuyup kalıyordu büyük ihtimalle.
-CPAP cihaza uyum sürecinde hastaya hekim olarak katkınız oluyor mu?
CPAP çok konforlu bir cihaz değil ama hastanın hayati tehlikesini ortadan kaldırıyor. Hastanın uyku sırasında burundan sürekli bir maske takması gerekiyor. Çok kolay değil tabii ki ama alışıyorlar. Cihaz çok gürültülü değil, 40 desibel şiddetinde bir sesi var buzdolabına benzer. Ama kimi insan saat sesine bile tahammül edemez.
-CPAP kullanacak hastalar için cihaza özel basınç ayarlaması yapmanız gerekiyor değil mi? Bu cihazlar piyasadan alınıp kullanılabilecek cihazlar değil sanırım...
Tabii ki. CPAP'a karar veriyorsak hasta bir gece daha kalıyor laboratuvarda ve hastanın ihtiyacı olan basınca göre cihazın ayarlaması yapılıyor.
SORUNA YÖNELİK CERRAHİ
-Uyku apnesinin ameliyatla tedavisi nasıl yapılıyor?
UYku apnesinin cerrahi tedavisinde bir dönem radyofrekans kullanıldı ama radyofrekansla ameliyat edilen hastaların bir süre sonra eski haline dönebildiği görüldü. Bu nedenle klasik ameliyatlar daha çok kullanılmaya başlandı. Cerrahide problem neredeyse ona yöneliyoruz. Burnun anatomik bozukluğu varsa önce burnu düzeltiyoruz. Küçük dil büyükse küçültüyoruz, yumuşak damak gevşekle geriyoruz. Bademcik büyükse alıyoruz. Dil kökü büyükse radyofrekans uyguluyoruz. Ayrıca dili asma ameliyatları ya da çene boyuna çok yakınsa çene yükseltme ameliyatları da uyku apnesinin tedavisinde yapılabilen ameliyatlar.
-Ameliyat sonrası nelere dikkat etmesi gerekiyor hastaların?
10 gün kadar ağrı devam edebiliyor ya da bazen kanama olabiliyor. Ama ilaç ve serumlarla hastaları bu dönemde rahatlatmak mümkün. Sıvı gıdalarla başlayıp katıya doğru giden bir diyet listemiz var. Hasta altıncı günden sonra normal diyete geri dönüyor.
- Tedavisi başarısını artırmak için hastalara düşen özel görevler var mı?
Kişi varsa fazla kilolarını vermeli ve mutlaka spor yapıyor olmalı.
Hasta ideal kiloya gelmeden ameliyat etmek istemiyoruz açıkçası çünkü bu durumda ameliyattan netice almamız zorlaşıyor.
YARIN: BURUN ESTETİĞİ