Zebra balıkları incelenerek hastalıklara çare bulunacak

ERKAN DOĞAN
Kuyruğu kesildiğinde 15 günde yenileyebilen, kalbindeki hasarı iki ayda onarabilen mucize zebra balıklar için Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) İleri Biyomedikal AR-GE Merkezi'nde özel bir laboratuvar kurulacak. Mucizevi deney balıkları için İtalya'dan 50 akvaryum sipariş edildi. Balıklar ise yıl sonunda Almanya'dan getirilecek. 5 yıldır balıklar üzerine çalışan Yrd. Doç. Dr. Güneş Özhan, "Bu balıklar bilimsel araştırmalarda yararlanmak için çok elverişli. Zebra balığı ile insanların kalbi ve dolaşım sistemi benzer özelliklere sahip olduğundan, hastalıkların anlaşılabilmesi için çok uygun bir canlı" diye konuştu.
İç organları gözlenebiliyor
Türkiye'nin önde gelen araştırma merkezleri arasında yer alması hedeflenen DEÜ İleri Biyomedikal AR-GE Merkezi'nde yine bir ilke imza atılıyor. Güneydoğu Himalayalar'da, Hindistan ve Pakistan gibi ülkelerin tatlı su akıntılarında yaşayan zebra balıkları üzerinde 'embriyonik gelişim' ve 'hücre yenilenmesi' çalışmaları yapan Yrd. Doç. Dr. Güneş Özhan kontrolünde gerçekleşecek deneylerde, farklı genetik özelliklere sahip zebra balıkları kullanılacak. Deney balıkları için İtalya'dan su sıcaklığını, pH değerini otomatik ayarlayabilen ve suyunu özel filtreleri ile kendisi temizleyebilen akvaryumlar getirtilecek.
Özhan, "Eğer organ gelişimi üzerinde çalışılmak istenirse özel bir ilaçla balıkta renk oluşumu engellenerek, balığın şeffaf kalması sağlanabilir. Böylelikle iç organlarının gelişimi rahatlıkla gözlenebiliyor. Kan akışını ve kalp atışını dahi görebilirsiniz. Hücreleri moleküler boyalar kullanarak, hücre göçünü mikroskop altında izlemek gayet mümkün" dedi.

Etkili bir deney hayvanı
Zebra balığının hücre yenilenmesi çalışmaları açısından da çok önemli bir deney hayvanı olduğunu vurgulayan Güneş Özhan, şunları söyledi:
"Zebra balığı, kalp, karaciğer, pankreas, kuyruk, deri, retina, omurilik ve beyin gibi aşağı yukarı her organını yenileyebilen bir canlı. Kuyruğunu kestiğinizde 15 gün sonra yeni kuyruk çıkarabiliyor. Kalbinde yaklaşık yüzde 25'e kadar olan hasarı iki ay içinde onarabiliyor. Zebrabalığında doğuştan gelen hayranlık uyandırıcı bir doku ve organ yenileme sistemi var. Pek çok genetik uygulama için çok elverişli bir omurgalı organizma. Mutant bir balık yaratmak zor değil. Bu özellikleri sayesinde kalp, kas ve böbrek hastalıkları, göz ve merkezi sinir sistemi hastalıkları ya da kanser gibi pek çok insan hastalığının zebra balığı modellerini yaratabilirsiniz. İçlerinde bu balıkların da bulunacağı bir laboratuvarı Ege Bölgesi'nde ilk kez biz kuracağız."
İngiltere'de kalp üzerine çalışılıyor
İngiltere'de İngiliz Kalp Vakfı tarafından yürütülen bilimsel çalışmalarda Zebra Balıkları kullanılıyor. Balıkların kalplerini inceleyen İngiliz bilim adamları için 50 milyon sterlinlik bütçe ayrıldı. Zebra balığı ve insan kalpleri ile dolaşım sistemleri benzer özelliklere sahip olduğundan zebra balığı kalp gelişiminin ve hastalıklarının anlaşılabilmesi için çok uygun bir canlı. Araştırmacılar balıkta kalp yenilenmesini sağlayan etkenleri moleküler düzeyde ortaya çıkararak yenilenme mekanizmalarının insanda da benzer bir şekilde tetiklenebileceğini umut ediyorlar.