Mezopotamya'nın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Diyarbakır barındırdığı farklı kültürler, kendine özgü mimarisi, Yontma Taş Devri'ne uzanan izleriyle görülmeye, yaşamaya, hissetmeye değer bir şehir. Tarihi İpek Yolu'nun duraklarından olan şehir, yüzyıllar boyunca Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin en önemli fikir, bilim, kültür ve edebiyat merkezleri arasında gösteriliyor. Her yıl yüzbinlerce konuğun ziyaret ettiği Diyarbakır, ticari yaşamıyla da Orta Doğu'nun önde gelen merkezlerinden biri olarak dikkat çekiyor. Diyarbakır'ın güzelliklerini birlikte tanımaya ne dersiniz?
ZERZEVAN KALESİ VE MİTHRAS TAPINAĞI
ZERZEVAN Kalesi UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunuyor. Diyarbakır'ın tarihi yerleri içinde en gizemli yapılardan biri olan kale, Roma İmparatorluğu'nun doğudaki son garnizonu olarak anılıyor. Yakın zamanda yapılan kazılarda, kaledeki Mithras Tapınağı'nda keşfedilen yeni yollar, dünyanın ilgisini cezbetmeye devam ediyor. Mithras, Roma'da bir gizem dininin adı ve Mithras Tapınağı'nda da büyük bir gizlilikle dini ayinlerin yapıldığı biliniyor. 1200 metrelik surlarla çevrili yerleşimde yönetim binası, kilise, cephanelik gibi yapılara ait kalıntılar da var.
MALABADİ KÖPRÜSÜ
Artuklu Beyliği'nden kalma bir yapı olan Malabadi Köprüsü, 40,86 metrelik ana kemeri ile dünyanın en geniş kemerli taş köprüsü olma özelliğini taşıyor. Diyarbakır'ın tarihi yerleri arasındaki köprü, popüler kültürde de iz bırakmış; 1975'te dönemin ünlü isimlerinden müzisyen Selçuk Alagöz, Malabadi Köprüsü adlı şarkıyla büyük sükse yapmış, şarkı dillere düşmüş. 1147 yılında Timurtaş Bin-i İlgazi tarafından yaptırılan Malabadi Köprüsü, pek çok otorite tarafından dönemin şartlarına göre bir mühendislik harikası olarak kabul ediliyor.
DİYARBAKIR SURLARI
UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Diyarbakır Surları, Çin Seddi'nden sonra dünyanın en uzun duvarı olma özelliğine sahip. Uzunluğu 5 kilometreyi bulan surlar, Diyarbakır'ın tarihi yerleri arasında en eski olanlardan biri. Milattan önce 4000'lerde, dönemin yerli halkı tarafından inşa edildiği tahmin edilen Diyarbakır Surları'nın Bizans İmparatorluğu döneminde onarıldığı biliniyor. Tarih boyu Diyarbakır'da yerleşik yaşamış tüm toplumların motifleriyle iz bıraktığı surlar, 2015'ten bu yana UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunuyor. Diyarbakır tarihi ve kültürüne ışık tutan surlarda kitabeleri bulunan devletler arasında Roma, Bizans, Büyük Selçuklu, Artuklu ve Osmanlı Devleti de yer alıyor.
DOĞAL GÜZELLİKLERİ
DİYARBAKIR'IN meşhur yerleri denince belki de akla gelen ilk doğal güzellik olan Dicle Nehri, Orta Doğu'ya hayat veriyor. Akış hızı yüksek ve rejimi oldukça düzensiz olan Dicle Nehri, 1900 km'lik uzunluğuyla dünyanın en uzun nehirlerinden ve bir Diyarbakır ziyaretinde mutlaka görülmeye değer. Diyarbakır'ın tarihi surları ile hemen altındaki vadiyi kaplayan Hevsel Bahçeleri, 2015'te UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne girdi. Diyarbakır Kalesi, Surları, Burçları ve Hevsel Bahçeleri, Diyarbakır tarihi boyunca bölgede hüküm süren medeniyetlerin izini taşıyan özgün kültür varlıkları. Diyarbakır'dan yolunuzu bu bölgeye düşürmeden dönmeyin deriz.
DİYARBAKIR ULU CAMİ
Diyarbakır'ın tarihi yerleri denince akla ilk olarak Ulu Camii geliyor. Anadolu'daki en eski camilerden biri olan Diyarbakır Ulu Cami'nin tarihi 639 yılına dayanıyor. Cami, o vakte kadar Mar-Toma Kilisesi olarak anılıyormuş ve Hristiyanların ibadetine açıkmış. Müslümanların bölgeye hâkim olmasıyla kilise de camiye çevrilmiş ve o gün bugündür cami olarak kullanılıyor. İslam âleminin 5. Haremi Şerif'i kabul edilen Diyarbakır Ulu Cami, ünlü Şam Emeviye Camii'nin Anadolu'ya yansıması olarak yorumlanıyor. Kara taş kullanılarak inşa edilen Ulu Cami'de Hanefiler ve Şafiler için ayrı bölümler ve Mesudiye ile Zinciriye adlı iki ayrı medrese bulunuyor. Yolunuz şehre düşerse Diyarbakır tarihi için önemi büyük olan Ulu Cami'yi görmeden dönmeyin.
ON GÖZLÜ KÖPRÜ
ON Gözlü Köprü olarak anılan Dicle Köprüsü, meşhur Dicle Nehri'nin iki yakasını bir araya getiriyor. Diyarbakır'ın meşhur yerleri arasında en bilinenlerden biri olan köprünün 1064-65 yıllarında Ubeyd adlı bir mimar tarafından inşa edildiği ya da daha önce farklı bir mimar tarafından inşa edilerek Ubeyd tarafından onarıldığı sanılıyor. Köprünün bir cephesinde benzerlerine Artuklu ve Selçuklu yapılarında da rastlanan aslan kabartması göze çarpıyor. Yolunuz Diyarbakır'a düşerse On Gözlü Köprü'den geçmeyi ihmal etmeyin.
TÜRKİYE'DEKİ TEK PEYGAMBER MEZARLIĞI
DİYARBAKIR kent merkezine 52 kilometre mesafedeki Eğil ilçesinde Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen Zülkifl ve Elyesa peygamberlerin kabirleri bulunuyor. Zengin Diyarbakır tarihi ve kültürüne ışık tutan kabirlerin bulunduğu Ziyaret Tepe, yerli ve yabancı gezginlerin şehirdeki uğrak noktalarından biri. İlin büyük öneme sahip bir diğer durağı Hz. Süleyman Cami, Nisanoğlu Ebul Kasım tarafından 1155-1160 yılları arasında inşa ettirilmiş. Caminin en önemli özelliği, Hz. Ömer döneminde gerçekleşen Diyarbakır'ın fethinin buradan başlamış olması. Bugün hâlâ sıklıkla ziyaret edilen Hz. Süleyman Camii, eşsiz Diyarbakır tarihi ve kültürünün fenomen yapılarından biri ve mutlaka ziyaret edilmeli.
KAZIM YÖRÜKÇE
