Bir Efsane Okul: İzmir Saint Joseph

Dile kolay 168 yıl. İzmir Saint Joseph Fransız Okulu gibi bir tarihçeye ve eğitim düzeyine sahip Türkiye'de bir başka okul daha var mıdır, sanmam. Öylesine değerli insanlar armağan etmişler Türkiye'ye ki, gıpta etmekten öte bir övünç vesilesi. ÖSS'ye yüzde 95 oranında öğrenci yerleştiren okulun eğitim düzeyini gururla sunmak da ayrı bir olay. Saint Joseph'in parolası da gençlere en iyi şekilde yol gösterecek nitelikte: "Çok dillilik ve çok kültürlülük ile dünya vatandaşlığı." Ana amaç da en az iki yabancı dili, kültürüyle beraber tanıyan ve kendi kültürümüzle yoğurabilen, sosyal ilişkileri güçlü öğrenciler yetiştirmek.
***
Saint Joseph, Jean-Baptiste de La Salle'ın yandaşlarınca yönetilen okulların ilklerindendir. 1841 yılında, Lazarist rahiplerinin yönettiği okulun küçük sınıflarını okutmak üzere, beş Frer İzmir'e gelmiştir. Bu okulun binası bugün, Büyük Efes Oteli'nin karşısındaki Ticaret Lisesi binasıydı. 1872'de Frerler, bir taraftan Gül Sokağı'na, diğer taraftan Tiyatro sokağına bakan bir arsa satın alırlar. Orada kendi okullarını eski bir binada açarlar. 1878'de yeni ve eğitime daha uygun bir binanın inşaatına başlanır. 1880'de okul bu binaya taşınır ve Saint-Joseph adını alır.
***
Frerler pedagojisinin kalitesinin ünü çabuk yayılır, öğrenci sayısı artar ve başka yerlerde okullar açılır. 1897 yılında biri Saint-Joseph Lisesi, bir diğeri Punta'daki (Alsancak) Saint Andre adında bir çıraklık okulu olmak üzere İzmir'de dört okulda 765 öğrenciye eğitim verilir. 1899'da okul sayısı 6'ya ve öğrenci sayısı 827'ye çıkar. Ancak Saint-Joseph Lisesi dışında bu okullar küçük mahalle okulları ve öğrencileri parasız okutulan kuruluşlardı... 1914 savaşı bu okulların kapanmasına neden olur.
***
1915'te hükümetin emriyle Frerler Türkiye'den ayrılır ve Fransa'ya dönerler. Saint-Joseph Lisesi bir Türk okulu olarak eğitime devam eder. 1918'de savaşın bitiminde, okul binaları yeniden Frer'lere verilir ve 5 Mart 1919'da Saint-Joseph'in bazı sınıfları açılır. Bunun dışında biri Göztepe'de, biri Karşıyaka'da, biri Alsancak'ta ve biri Saint-Jean Katedrali'nin yanında, dört okulları daha açılır. Okulların geleceği umut dolu göründüğü bir sırada, 22 Eylül 1922'de, okullar açıldıktan birkaç gün sonra İzmir yanmaya başlar. Saint-Joseph Lisesi bir enkaza dönüşür.
İzmir'in 250 bin dönüm alanı kül olmuştur. Saint-Jean okulu da yanmıştır. Beş okuldan, şehrin yanmayan mahallesi Punta'daki Saint-Andrçıraklık okulu ve Göztepe ve Karşıyaka'daki okullar sağlam kalır. Frerler sekiz gün, körfezde demirli Jean-Bart Fransız kruvazöründe kalırlar. Yangın söndürülünce karaya inerler. Her şey enkaz ve ölüme dönmüştür. Fakat cesaretleri kırılmaz ve binbir zorluğun üstesinden gelerek Saint-Joseph'i Alsancak'taki Sant-Andre okuluna taşırlar ve 100 öğrenciyle ilk ve orta sınıflarını açarlar. Bir çeyrek yüzyıl boyunca okulun görüntüsü böyle kalacaktır. Batı ve Kuzey cephelerindeki eski sınıflar yerine üç katlı modern bir binanın inşaatı 1956'yı bekleyecektir. 1991'de sundurma yıkılır ve yerine direkler üzerinde güzel bir spor salonu yapılır. O günlerde bile voleybol, Saint-Joseph'in hayatının bir parçasıydı. Her ders arasında öğrenciler voleybol oynardı. Nihayet 1998'de büyük değişikliklerle Saint-Joseph Lisesi bugünkü görüntüsüne kavuştu.
***
1931'de çıkan kanun uyarınca, Türk çocuklarının ilk öğretimlerini Türk okullarında yapmaları kararlaştırılınca ilkokul sınıflarında yalnızca yabancı çocuklar kaldı. sayıları da gitgide azalınca 1966'da kapandı. Zaten 1932'de Saint-Joseph hazırlık sınıfları açarak bu yeni duruma uyarlanmıştı. 1950'ye kadar Saint-Joseph'te eğitim-öğretimin başlıca etkinlikleri ticaret ve bankacılık olan şehrin ihtiyaçlarına göreydi. Öğrencilere muhasebe, ticari yazışma, daktilo, steno, kaligrafi ve henüz resmi programlara girmemiş İngilizce okutuluyordu. Ancak mevzuatın gereklilikleri, okul programlarının resmi okul programlarına uyarlanmasını gerektirdi ve orijinalitesini kaybetti. 1978'de, o zamana kadar erkek ortaokul olan Saint-Joseph karma oldu ve hazırlık sınıfına kızların da kaydı yapıldı.
***
Gül Sokağından Alsancak'a taşınmasından beri okulun rüyası lise sınıflarını yeniden açabilmekti. Çünkü ortaokulu bitirenler mecburen İstanbul'a veya İzmir'deki başka liselere gidiyordu. 1939'daki ilk başvurudan netice alınamadı. Frer'lerin kararlılığı ve velilerin girişimleri sonucu bürokrasi yenildi ve 1987'de Saint-Joseph Ortaokulu nihayet Saint-Joseph Lisesi olabildi. 1998 tarihli Sekiz Yıllık Kesintisiz İlköğretim Kanunu orta sınıfları ilköğretime bağlayınca bu sınıfların yıl yıl kapanmasını gerektiriyor, böylece okulun öğrenci sayısı düşüyordu... Fakat 2001 yaz kayıtlarında beklenmeyen bir patlama oldu ve okulun demografik çizgisi yeni bir çıkışa başladı.
Haftaya: Saint Joseph'ten yetişen ünlüler