Tarım ve gıdada dış ticaret verileri

Geçen hafta tarım, gıda ve odun dışı orman ürünleri ihracatı ile ilgili genel rakamları vermiştim.
Bugün tarım ihracatına biraz daha yakından bakacağız, ayrıca ithalat kalemleri ile birlikte, tarımsal dış ticarette 2021 yılı değerlendirmesini ele alacağız. Geçtiğimiz yıl tarım ihracatının yaklaşık 23 (22.9) milyar dolar olarak gerçekleştiğini yazmıştım.
Bu performans tarım ihracatında bir önceki yıl yani 2020 yılına göre yüzde 21 artışı ifade ediyor. Bu sonucu, genel çerçevede, olumlu hatta başarılı bulmamız gerekir. Tabii konuyu önceki yıllara bakarak ele alırsak, bu böyle, yoksa tarım ve gıda sektöründe ihracat potansiyelinin çok daha fazla olduğuna her vesile ile vurgu yaptığımı artık okurlarımız iyi biliyor.

■ İHRACAT BİRİM DEĞERİ - Peki tarım ve gıda ithalatında durum nasıl?
Sektör 2021 yılında 17.2 milyar dolarlık dış alım yapmış. Buna göre, sektörel ihracat ve ithalat farkı, diğer deyişle, dış ticaret fazlası 5.76 milyar dolara ulaşmış. Yanı sıra söz konusu dış ticaret fazlası 2020 yılına göre yüzde 17.2 artış göstermiş. Demek ki, tarım, gıda ve odun dışı orman ürünleri ihracatı, bu sektörlerde yapılan ithalata oranla daha fazla artıyor. Bu olumlu tabloda dikkate alınması gereken hususlardan biri de, sektörel dış ticarette birim değerler... Diğer bir ifade ile, ne kadar katma değerli ihracat yapabiliyoruz? Birim ihracat değerinin 2021 yılında önceki yıla göre yüzde 3,7 artarak 1.097 dolar/ ton olarak gerçekleştiğini görüyoruz. İthalat birim değeri ise 606 dolar/ton olmuş.

■ KATMA DEĞER SORUNU - Bu olguyu şöyle yorumlayabiliriz; tarım ihracatında katma değer sorunu hâlâ devam ediyor! Ancak bu zaten kısa vadede çözülebilecek bir sorun değil. Tam aksine uzun vadeye yayılacak ve tamamen Ar-Ge (Araştırma-Geliştirme) odaklı bir strateji ile birlikte yüksek teknoloji hedefine dayalı bir yol haritası gerekiyor. Bu da sıklıkla vurguladığım gibi, "İhracat Odaklı Tarım Stratejisi"ni ön plana çıkaracak yeni bir politika tercihi, daha doğrusu paradigma değişikliği ile mümkün olabilir.
Öte yandan ithalat birim değerinin ton başına 606 dolar olması, tarım ve gıdada mamul ve yarı mamul üründen çok ham madde dış alımı yapıldığını gösteriyor.

■ YENİ POLİTİKA TERCİHİ - Evet, tarım dış ticaretinde avantajlıyız ve bu sektörde net ihracatçıyız. Ama şu gerçeği de iyi kavramalıyız. Tarımsal hasılada olduğu gibi, ihracatta da dünyada ilk 10 ülke arasında yer almak istiyorsak, ihracat birim değerini yalnızca altını çizdiğim yeni politika tercihi ile yükseltebiliriz.
Aksi takdirde, potansiyelperformans ikilemi (çelişkisi), bana göre, Türk tarımının temel sorunsalı olmaya devam eder. Şimdi gelelim dış ticarette en yüksek hacimli ürünlere...
Fındık, un ve makarna toplam tarım ihracatının yüzde 14'ünü oluşturuyor. En fazla ithal edilen ürünler de buğday (2.3 milyar dolar), soya fasulyesi (1.5 milyar dolar) ve ham ayçiçeği yağı (1.1 milyar dolar) şeklinde kayda geçiyor.