Dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de ekonominin belirleyicisi ve aktörü konumunda olan "Aile İşletmeleri" ülkelerin ekonomik performansı, sosyal yapısı, toplumsal refahında etkili bir role sahiptir. Aile İşletmelerinin verimliliği ve başarılı olması ülkelerin kalkınmasını direkt etkilemektedir. Dünya genelinde en büyük markaların birer aile işletmesi olduğu bilinmektedir. Türkiye'deki işletmelerin yüzde 95'i, İtalya'da yüzde 99'u, İsviçre'de yüzde 90'ı, İspanya'da yüzde 80'i, İngiltere'de yüzde 75'i ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yüzde 96'sı aile işletmesinden oluşmaktadır.
Fortune 500 listesinde yer alan işletmelerin yüzde 40'ı ise aile işletmesi konumundadır.
ESNEK VE HIZLI KARARLAR
Aile şirketleri; üretime, istihdama, milli gelire katkılarının yanı sıra zorluklara karşı dayanıklıdır. Çünkü kurucuları nesiller boyu şirketin devamlılığını sürdürmek, ülkesine ve milletine katkı sağlamak hayalinde olduğu için konjonktrel şartlara dayanacak formüller geliştirebilmektedir. Esnek ve hızlı karar alabilmeleri, piyasa koşullarına uyum sağlamaları nedeniyle çevresel değişimlere ve dönüşümlere kolay entegre olabilmektedir.
Böylesine "stratejik öneme" sahip bu kurumların "devamlılığı" üzerinde durulması gereken en önemli konudur. Çünkü yapılan ulusal ve uluslararası araştırmalara göre aile şirketlerin üçüncü kuşağa geçme oranlarının yüzde 3- 4 seviyesinde olduğunu göstermektedir.
Bir Alman atasözünün dediği: "Birinci nesiller kurar, ikinci nesil miras alır, üçüncü nesil yok eder". Onca emeğin, onca birikimin, onca aşın, onca yuvanın, onca işgücünün yok olması ne kadar üzücü değil mi? Aile içinde anlaşmazlıklar, fikir ayrılıkları, eş ve çocukların da fikirlere katılarak çok seslilik çıkması, inovatif ve dijital değişimlerin iş süreçlerine uyumlu üretim ve hizmet modellerinin revize olmaması, finansal kararların sübjektif alınması, profesyonel yönetim ilkelerinden uzak kalınması, kişisel çatışmaların baskın gelmesi, duygusal kararların yanlış sonuçlar doğurması gibi etkenler aile şirketlerine ciddi zarar vermektedir. Bir yönetim danışmanı olarak iş hayatında sistemin, yazılı kuralların, sınırların olması gerektiğini yeri geldikçe vurguluyorum.
İş hayatı profesyonel çalışmayı gerektirir ve bu
kurallarla olmaktadır. Aile Şirketlerini devamlılığı için en önemli kural "Kurumsallaşmadır".
KURUM DEĞERLERİ TANIMLANMALI
Ülkemizde ve dünya genelinde bunu başaran yani kurumsallaşan aile işletmeleri başarı grafiğinin de sürdürülebilir kılmaktadır.
Basit birkaç yöntem önermem gerekirse; kuruluş amacı ve hedefleri göz önüne alarak;
"Kuralların-sınırların çizildiği, yönetmeliklerin, yönergelerin oluşturulduğu her detayın net bir şekilde tanımlandığı, kişisel fikirlerin değil kurumsal fikirlerin yer aldığı kapsamlı bir Aile Anayasası" oluşturulmalıdır. Bununla birlikte kurum değerleri tanımlanmalıdır. Örneğin İnsan Odaklılık, Adalet, Şeffaflık, Hesap Verebilirlik, Değişime Uyum, Çevreye ve Doğaya Saygı vb. Ayrıca kurum hedeflerini yerine getirebilecek, değime uyum sağlayabilecek, ortak paydada aynı hedefe koşabilecek çalışanları işe almak, yani profesyonel çalıştırmak aile şirketlerini daha da ileri taşıyacaktır. Ülkemizin öncü aile işletmeleri arasında yer alan Doğanlar Holding, kurumsallaşmayı başaran bir örnek. Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan'ın kaleme aldığı "İş'te Tecrübelerim" adlı kitabı çalışma hayatına ve aile işletmelerine yönelik önemli bilgiler ve mesajlar içeriyor.
Aile şirketlerinde en büyük sorunların ikinci kuşağın yönetime geçmesiyle başladığını belirten Doğan, işletme büyürken yönetimde organizasyonun sağlanması gerektiğini, kurumsallaşma bir felsefe ve inanç meselesi olduğunu, bilimin, bilginin, profesyonel yönetimin, kuralların önemine dikkat çekiyor.
Doğanlar Ailesi Çanakkaleli ve bugün 18 Mart 1915 Çanakkale Savaşı'nın yıl dönümü. Bu vesileyle, "Çanakkale Geçilmez" diyerek dünyada tarih yazan Mustafa Kemal Atatürk'ü, silah arkadaşlarını, tüm şehitlerimizi ve kınalı kuzularımızı rahmetle anıyorum. Ne Mutlu Türküm Diyene!