Su, hayatın kaynağı. Bilinen bütün canlıların vazgeçilmez ihtiyacı. Bir yere su getirmek, bir çeşme yapmak, en sevaplı iştir.
Hayrat olarak yapılan çeşmeler şehir, kasaba ve yerleşim yerlerine hayat katardı. Ayrıca ana yolların kenarlarında, uygun yerlerde menzil çeşmeleri olurdu.
Şimdilerde de yol kenarlarında sıklıkla rastlanan çeşmeler görürüz. Bunlar susuzları kandırır, yananları serinletir. Hepsi hayır eserleridir. Beklenen bazen bir fatihadır: "Ey yolcu iç bu sudan kana kana/ Fatiha oku anama babama sahibinin hayrına"
Hasan Ali Yücel'in 'Adsız Çeşme' şiiri ne hoştur:
"Bir yaz günü iki kardeş/ Yürüyüşe çıkmışlardı/ Fırın yakmış gökte güneş/ Ateş gibi sıcak vardı/ Yürüdüler, çok gezdiler/ Susuzluktan pek bezdiler.
Zehir oldu bu hoş gezme/ Bereket ki bayılmadan/ Buldular bir eski çeşme/ Su akıyor oluğundan/ Can attılar yana yana/ Su içtiler kana kana.
Bulmuşlardı yeniden can/ İkisi de soruyordu:/ Bu çeşmeyi kimdir yapan?/ Yürekleri minnet dolu/ Yazılıydı bir tek isim/ O da silik, kim bilir kim?
İyilik bir su, bırak aksın/ Gönül denen bu çeşmeden/ Sen de böyle yapacaksın/ Hiç karşılık beklemeden/ Su yerine iyilikle dol/ Yavrum adsız bir çeşme ol."
ŞEHİT ER ADINA
İzmir'den Aliağa'ya giderken Yeni Foça yazılı tabeladan sola saptığınızda 8 kilometre sonra solda Kozbeyli levhası görülür. Az ileride sağda bir çeşme görürsünüz. Bu adı sanı belli bir çeşme: Şehit Er Necati Galan Çeşmesi. Üzerindeki mermer levhadan şunları öğreniyoruz:
1931 Foça doğumlu Necati, TCG Dumlupınar denizaltısında vatani görevini yaptığı sırada 4 nisan 1953'te Çanakkale Nara burnu açıklarında bir yük gemisi ile çarpışarak batar. Necati 81 arkadaşı ile birlikte şehit olur.
Babası Rıza Galan deniz şehidi Necati adına 1956'da bu çeşmeyi yaptırır. Zamanla yıpranan çeşmeyi 2005'te Foça Çıkarma Filosu Komutanlığı restore eder. Askeri birliklerimize, şehitlerin hatırasına gösterdiği ilgi dolayısıyla teşekkür borçluyuz.
Çeşmenin dört kurnasından akan kaynak suyu kaliteli ve lezzetlidir. Civardaki kamp ve yerleşim birimlerindeki insanlar çok rağbet eder. Kaplarını dolduranlar şehit erin ve hayır sahiplerinin ruhlarına Fatihalar gönderirler. Yöredeki başka çeşmelerin suyu yazın azaldığı veya kuruduğu halde Şehit Çeşmesi devamlı gürül gürül akar.
KOZBEYLİ
Az ileride yamaçtaki Kozbeyli köyü vardır. Köy, doğası, otantik yapısı, camisi, taş evleri ve dibek kahvesiyle meşhurdur. 14. yüzyılda Saruhanoğulları Beyliği döneminde daha yukarıda Yolmuç mevkiinde kurulduğu kabul ediliyor. Korsanlardan korunmak için dik yamaçlar tercih edilmiş. Türkler tarafından tesis edilen köye, sonradan Rumlar da yerleşmiştir. Kozbeyli köyü mübadeleye kadar Türklerle Rumların barış içinde yaşadığı yerlerden biriydi. Mübadele sırasında Rumların bıraktığı evler, Limni adasından gelen göçmenlere verildi. Gidip görmeye değer bir köydür.
