Antik liman 2 bin 500 yıl sonra denize kavuşuyor

Günümüzde tüm dünyadan tarih meraklılarını kendine çeken Efes Antik Kenti ilk kurulduğu yıllarda deniz kıyısında çok önemli bir liman kentiydi. M.Ö 4. yüzyıl başlarında debisi artan Küçük Menderes'in (Heredot'un anlatımlarına göre o dönemki adıyla Kaystros) getirdiği alüvyonlarla denizden 4 kilometre uzakta kalmasına rağmen uzun yıllar liman kenti özelliğini koruyan Efes ticaretten kazandıklarıyla çok zenginleşti. Efes çağının en önemli politik ve ticaret merkezi olarak gelişerek Roma devrinde Asia eyaletinin başkenti oldu. Anadolu'nun ana tanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültünün en büyük tapınağının Efes'te yer alması Efes'in önemini artırsa da (Efes'teki Artemis Tapınağı dünyanın yedi harikasından biri olarak kabul edilir) limanın kullanılamaz hale gelmesi Ephesus'un sonunun gelmesini engelleyemeyecekti.

SÖKE OVASI'NDA DENİZ SAVAŞI
M.Ö 494 yılında gerçekleşen Lade Deniz Savaşı günümüz Söke ovasında bulunan Lade Adası çevresinde geçmiştir. Yani bugün taş, toprak, tarla olan alan, bundan 2500 sene önce gemilerin savaşabileceği kadar derin bir denizden oluşmaktaydı. Fakat Küçük Menderes Nehri'nin debisinin artmasıyla taşıdığı alüvyonların çoğalması Ephesus Limanı'nın 4 kilometre içeride kalmasına neden oldu. Uzunca bir süre liman bölgesi, liman yolunun sonunda bir elips şeklinde denize doğru açılan dar bir kanal ile işledi. Devasa Roma Corvus savaş gemisinin güvertesinde Mısır Kraliçesi Kleopatra ve yanında Romalı General Antonius, Roma İmparatoru Agustus ve daha nice önemli isim, Efes'e bu kanaldan geçerek ulaşmıştı.

PIRILTILI GÜNLERİN SONU
M.Ö 4. yüzyıla doğru, Küçük Menderes Nehrinin debisi daha da arttı ve nehir normalden fazla alüvyon taşıdı. Taşınan bu alüvyonlar artık liman ve deniz arasındaki kanalı doldurmaya ve deniz ticaretini engellemeye başladı. İmparator Hadrian, bu kanalı bir kaç kez temizletse de bir süre sonra artık liman kurtarılamayacak düzeye geldi. Kanal temizleme işlemleri tamamen durduğunda ise ticari gelirler yok olmaya başladı. Böylece Ephesus'un görkemli günleri de geçmişte kalacaktı.

BULUŞMAYA AZ KALDI
2022 yılı içerisinde tamamlanması beklenen Antik Kanal Projesi Efes Antik Kenti'ni, tarihte olduğu gibi denizle buluşturmayı amaçlıyor. Efes Antik Kanal Projesi'nin ilk etabı, sahilden Kuşadası-İzmir kara yolu üzerindeki hattı kapsıyor. Bu alana, 600 metre uzunluğunda giriş kanalı ve teknelere kısa süreli konaklama imkanı sağlayacak 100 metre genişliğinde ve 250 metre uzunluğunda bir yat limanı inşa edilecek. Yat limanının duvarları ve çevresi tarihi dokuya uygun mermerlerle kaplanıyor. İkinci etapta ise İzmir-Kuşadası kara yolundan Efes Limanı'na kadar olan alan temizlenecek ve tarihi dokuya uygun şekilde yeniden düzenlenecek. Proje sayesinde, 2500 yıl sonra Efes'e, özel teknelerle yeniden yolculuk yapma şansı doğacak.

BURCU ILGIN