İskender’in rüyalarını süsleyen kent: İzmir

Mısralarında, 'Dün sana bir tepeden baktım aziz İstanbul' diyen şair keşke Ege'nin incisi güzeller güzeli İzmir'e Kadifekale'den bakabilseydi. İzmir'e hakim konumuyla Kadifekale, bugün bile tüm heybetiyle adeta bu güzel kenti kanatlarının altına almış gibi. Pagos dağının adı Grekçe'de 'Tepe' anlamına gelmektedir. Kadifekale, M.Ö. 334'te Pagos dağı eteklerinde kurulmuştur. Anadolu'yu Pers'lerin elinden kurtaran Makedonya Kralı Büyük İskender'in arzusu ile yapılmıştır. İskender'in Anadolu'ya çıkışı ve Pers egemenliğine son vermesi üzerine bölgede M.Ö. 334-133 arasında Helenistik dönem başlamıştır. Helenlerin, tarihi kaynaklarda beraberlerinde kendi şehircilik anlayışlarına uygun şehirleşme projeleriyle geldikleri bilinir. Helenlerin arzuları, Bayraklı Tepekule'de sıkışmış olan Smyrna kentini yeniden inşa ederek, Efes, Bergama, Rodos, İskenderiye gibi zamanın ticarette ve liman işletmesinde ileri gitmiş şehirleri ile boy ölçüşebilecek bir şehir düzeyine getirmektir. Böyle bir şehrin eski İzmir'de kurulması hem konum ile hem de alanın küçüklüğü nedeniyle imkansız olduğundan, İskender, bugün Kadifekale olarak bilinen Pagos tepesi ve eteklerine yeni şehri kurmayı düşünmüştür.

ULU ÇINARIN ALTINDA
Tarihe adını kazıyan efsane komutan Büyük İskender, efsaneye göre, o zamanlar ormanlarla kaplı "Pagos tepesi" denilen Kadifekale'de avlanırken bir ara ulu bir çınarın altında uykuya dalar, rüyasında gördüğü iki Nemesis, İskender'den yeni İzmir kentini uyuduğu tepenin eteklerinde kurmasını ister, uykusundan uyanan İskender, Klaros'un Apollon kahinine gördüğü rüyayı anlatarak fikrini sorar, kahin rüyayı tek bir cümlede yorumlar: "Kutsal Meles Çayı kenarındaki Pagos tepesi eteklerinde yerleşecek İzmirliler, eskisinden dört kez daha mutlu olacaklardır." Bu yeni İzmir'in kuruluşunda İskender'in Pagos tepesinde gördüğü rüyanın yorumuna dayanmak yerine, dönemin deniz ve karada gelişen ticari
potansiyelinin gelişmesinin dayattığı zorunluluk nedeniyle burada kurulmuş olduğuna inanmak, çok daha bilimsel bir yaklaşım olmuştur. İskender'in önde gelen generallerinden Lysimachos yeni İzmir'in kuruluşunu gerçekleştirir. Şehri, Pagos tepesi ile iç limana bakan yamaçlarda kurmaya başlar. Böylece 400 yıl önce Lidyalıların istilası ile yurtlarından edilen Meles çayı etrafında küçük köysel yerleşimlerde yaşayan Homeros'un hemşerisi İzmirliler, buraya gelip yerleşirler. Smyrna, Kadifekale'de ikinci kez kurulduktan sonra güçlü bir liman kenti olarak öne çıkmıştır. Özellikle Roma döneminde, en önemli kentlerinden biri olmayı başarmıştır. Ancak her şaşalı devrin bir sonu vadır. Kadifekale
Roma döneminden sonra Ortaçağ'da Timur'un orduları tarafından tahrip edilmiş, İzmir'deki 1668 depremi de kaleye büyük zararlar vermiştir.

VE TÜRKLER İZMİR'DE
13. yüzyılın sonlarına doğru Tire-Birgi çevresinde kurulan Aydınoğulları'nın beyi Mehmet Bey, kısa süre sonra İzmir'i de zorlamaya başladı. 1317 civarında Kadifekale ve çevresini ele geçiren Aydınoğulları'yla Liman Kalesi'ni elinde tutan Hıristiyan güçler arasındaki mücadeleler, yaklaşık yüzyıllık bir süreye yayıldı. Aydınoğlu Umur Bey iki yıl süren bir uğraş sonunda 1329'da Liman Kalesi'ni ele geçirdi. Fakat Ege Denizi'nde fetih hareketlerine ağırlık veren Umur Bey, Liman Kalesi'ni uzun süre elinde tutamadı. 1344 yılında Papalık tarafından yönlendirilen bir Haçlı gücü, kaleyi Türklerden geri aldı. Umur Bey ve 1890'da Aydınoğulları Beyliği'ni ortadan kaldıran I. Bayezid, Rodos şövalyelerinin korumasına bırakılan kaleyi ele geçirmek için uğraştılarsa da başarılı olamadı.
ŞEHRİN SİMGESİ OLDU
1402'de Ankara Savaşı'nda I. Bayezid'i yenen Timur, İzmir önlerine geldi ve Aralık 1402'de 15 gün gibi kısa sayılabilecek bir kuşatma sonucunda kaleyi ele geçirdi. Timur, keledeki herkesi acımadan öldürttü. Kaleyi ve çevresindeki binaları ise temellerine kadar yıktırdı. Ancak tarihçiler, Timur'un büyük olasılıkla kalenin tamamını değil, savunmasını sağlayan burçlarını ve kulelerini yıktırdığı görüşünde birleşiyorlar. Fatih II. Mehmet döneminde Osmanlı-Venedik savaşları sırasında, 1472'de İzmir'in Venedikli komutan Pietro Mocanigo tarafından yağmalanması ve Osmanlı garnizonunun yok edilmesi üzerine, şehrin savunması için kalenin kapsamlı bir onarımdan geçirildiği anlaşılmaktadır. İzmir'in simgesi Kadifekale, bugün bile yerli ve yabancı ziyaretçilerin akınına uğruyor. Güzeller güzeli İzmir'de muhteşem gün batımını bir de Kadifekale'den izlemenizi öneriyoruz.