Korku ile karışık hayranlık duyuyorlar

Osmanlı dönemi ve Kurtuluş Savaşı yıllarında Türk tarihine damga vuran zeybeklerin ünü günümüzde de sürüyor. Dünyanın önde gelen sosyal medya platformlarından TikTok da sansürcüler kervanına katıldı. Tire'de, zeybek kültürünü anlatan bir video 'Tehlikeli Eylemler ve Meydan Okuma' olarak kabul edilerek engellenirken ünlü İspanyol modacı John Galliano ise 2010'da zeybek kültüründe 'başıbozuklar' diye adlandırılan grubunun kıyafetlerinden oluşan ilginç kreasyonuyla tüm dünyada ses getirmeyi başarmıştı.
TEPKİLER GECİKMEDİ
Sözde, 'özgürlük savunucusu' sosyal medya platformlarının son zamanlarda 'Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu?' dedirtecek türden sansür uygulayan zihniyetlerinin ardında yatan asıl gerçek bence bilinçaltlarında kalmış koskocaman bir korku unsuru. İnternet dünyasında, anlı şanlı platformların birçoğunda rezalet boyutundaki içerikler adeta diz boyuna çıkmışken Tire'de kısa süre önce yaşanan son olay 'yok artık' dedirtti. Tire'de bir yerel haber sitesi, ilçenin yakın tarihini anlatan zeybeklerle ilgili bir videoyu TikTok hesabından paylaştı. Ancak, hemen arkasından herkesi şaşkına çevirecek bir olay yaşandı. Söz konusu platform zeybeklerle ilgili görseli, 'Tehlikeli Eylemler ve Meydan Okuma' şeklinde değerlendirerek içeriğe ulaşım engeli getirdi. Tabii ki tepkiler de gecikmedi. Yüzlerce takipçi uygulanan sansüre tepki gösterdi.

ÖZGÜN TASARIMLAR
Bir de madalyonun öteki yüzüne bakalım... Tamamen, korkulardan ve önyargılardan uzak... Sanatçının sonsuz özgürlüğündeki alabildiğine özgün yorumlar... Zeybek kültürü üzerine kapsamlı araştırmalarıyla bilinen tarihçi Ali Özçelik ise ilginç bir konuya dikkat çekti. Bir zamanların herkesi korkudan tir tir titreten başıboş zeybeklerinin kıyafetleri çoktan İspanyol modacı John Galliano'nun tasarımlarıyla dünya podyumlarına taşınmıştı bile.

'ASKERİ GÖZLEMCİLERİN İLGİSİ'
Gelin gerisini tarihçi Ali Özçelik'ten dinleyelim. "Osmanlı ordusuna gönüllü olarak dahil olan ya da af ve maaş gibi bir bedel karşılığında müfrezelere eklemlenen başıbozuk zeybekler, özellikle Ruslarla yapılan savaşlar sırasında üstün başarı göstermişler ve bu yönleriyle de askeri gözlemci olarak İstanbul'a gelen Avrupalıların bir hayli dikkatini çekmişlerdi. Başıbozuk zeybeklerin yüksek başlıkları, adeta bir "silah fabrikası" görünümündeki kuşakları, çift tabancaları, yatağanları, hançerleri, fişeklikleri, barutlukları, pazubentleri ve gösterişli aksesuarları da bu ilgiye büyük katkı sağlamıştı."

MODA DÜNYASINA ETKİLERİ
"Heybetli ve saldırgan görünümleri ile Avrupalıların ilgi odağı olan başıbozuk zeybeklerin günümüze yansımaları da olmuştur elbette. Örneğin, ünlü İspanyol modacı John Galliano'nun 2010 Bahar Koleksiyonu'nda yer alan bu kıyafet oldukça dikkat çekicidir. Görüldüğü üzere mankenlerin gösterişli başlıkları, kuşakları ve silahlık görünümündeki deri kemerleri, klasik bir başıbozuk tasviridir."

KİM BU BAŞIBOZUKLAR?
Başıbozuklar, Osmanlı Devleti'nde savaş sırasında asıl orduya katılan gönüllü askerler için kullanılan bir tanımdır. Osmanlı Devletinin 18. ve 19. yüzyıllarda özellikle Batı Anadolu bölgesinde uğraştığı konulardan birisi de "Zeybek" meselesidir. Ancak aynı konu, batılıların da ilgisini çekmiş, zeybeklerle de ilgilenmişlerdir. Bu ilginin kaynağında genellikle doğuyu, daha doğrusu doğu insanının yaşamını, toplumunu tanıma merakı da önemli rol oynamıştır. Ressamlar çizimlerinde veya yağlıboya resimlerde zeybeklere de yer vermişler, zeybekleri bazen "başıbozuk" olarak adlandırmışlardır. Çizim ve kartpostalları yakından incelediğimizde zeybek veya başıbozuk olarak nitelendirdikleri kimselerin giyimleri, görünümleri ön plana çıkarılmıştır. Zeybekler, görkemli ve ince bir zevkin ürünü olan çok özel giysilere sahiptirler. Kaynaklardaki kartpostalların üzerlerinde bulunan Fransızca ibarelerden zeybeklerin "asi" ve "başıbozuk" adlarıyla da anıldıkları bilinir.

Ali Özçelik