Bildiğiniz üzere, sosyal güvenlik kanunumuza göre emekli olabilmek için sigortalılık süresi, yaş ve hizmet süresi şartlarının tamamlanması gerekmektedir. Söz konusu şartlar sigortalı işe girilen güne göre belirlenmekte olup kadın ve erkek için ayrı olarak belirlenmiştir. Ancak çalışma koşullarının ağırlığı nedeni ile bazı meslek gruplarına tabiri yıpranma payı kapsamında bazı haklar verilmektedir.
Basın iş kolunda çalışanlarda bu haklara sahip olup bu yazımızda bu kişilerin özel emeklilik koşullarını anlatmaya çalışacağım.
1.10.2008'DEN ÖNCE
5510 sayılı Kanundan önce yürürlükte olan 506 sayılı Kanun gereğince basın mensuplarına çalışmalarından dolayı yıpranma hakkı olarak "itibari hizmet süresi" verilmekte idi.
Bu kanun kapsamında basın çalışanlarına çalıştıkları her 360 gün için 90 gün itibari hizmet süresi verilmekteydi. Bu süreler başta da belirttiğim emeklilik şartlarından olan sigortalılık süresine eklenir ve yaş hadlerinden de indirim sağlanırdı.
1.10.2008'DEN SONRA
Basın mensubu çalışanların ellerinde bulunan yıpranma hakkı 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihi olan 1.10.2008 tarihinde kaldırılmıştır. Bu tarihten itibaren basın çalışanlarına da diğer 4/a kapsamında çalışanlar gibi prim ödenmeye başlanmıştır.
Ancak 13.01.2013 tarihinde yürürlüğe giren 6385 sayılı Kanun ile basın mensuplarına yıpranma hakkı geri verilmiş ve 01.02.2013 tarihinden sonra primleri bu şekilde ödenmeye başlanmıştır. Daha önce "itibari hizmet" olarak adlandırılan çalışmalar bu kanun ile "fiili hizmet süresi zammı" adını almıştır.
Ayrıca 1.10.2008 - 01.02.2013 tarihleri arasındaki çalışmalar için prim farkını ödemek şartıyla ilgili basın çalışanlarının bu günler için de yıpranma hakkı kazanmaları sağlanmıştır. Basın çalışanlarının yukarıda belirttiğim haklardan faydalanabilmeleri için ilgili kanunları gereğince sarı basın kartına sahip olmaları gerekmektedir.
YIPRANMA HAKKI NASIL HESAPLANIR?
Basın çalışanlarının emeklilik hesabında yukarıda da bahsettiğim itibari hizmet süreleri ve fiili hizmet süresi zamları dikkate alınmaktadır.
1.10.2008 tarihinden önce basın kartı sahibi olarak çalıştıkları her 360 gün için 90 gün itibari hizmet kazanmaktadırlar.
Kazanılan bu itibari hizmet süreleri hem emeklilik şartlarının belirlendiği işe giriş tarihini etkilemekte hem de emeklilik şartlarından olan sigortalılık süresine eklenerek 5 yılı geçmemek üzere yaş hadlerinden indirim yapılmaktadır.
Örneğin; 1.10.2008 tarihi öncesi 1.800 gün itibari hizmet süresi olan bir basın çalışanına bu çalışmalarının karşılığı olarak 1.800 x (90/360) = 450 gün itibari hizmet verilecek olup bu süre sigortalılık süresine eklenecektir.
Ayrıca örneğin emeklilik yaş şartı 52 ise bu şarttan 450 gün indirim yapılarak yaş şartı 50 yıl 6 ay olacaktır.
Yine basın kartı sahibi olarak 1.10.2008 tarihinden sonra çalıştıkları her 360 gün için 90 gün fiili hizmet süresi zammı kazanmaktadırlar. Toplam fiili hizmet süresi zammı (FHSZ) sigortalının prim ödeme gün sayısına 5 yılı geçmemek üzere ilave edilmekte ayrıca ilave edilen gün sayısının yarısı kadar yaş hadlerinden indirim yapılmaktadır. Ancak yaş hadlerinden indirim hakkı kazanılabilmesi için itibari hizmet ve fiili hizmet sürelerinin toplamının en az 3.600 gün olması gerekmektedir.
Örneğin; sigortalının 1.10.2008 tarihi sonrası 1200 gün fiili hizmet süresi kapsamında çalışması mevcut ise bu çalışmanın karşılığı olarak 1.200 x (90/360) = 300 gün fiili hizmet süresi zammı olarak prim gün sayısına ilave edilmektedir. Ayrıca itibari ve fiili hizmet süresi toplamı 3.600 günden fazla ise bu sefer ayrıca prim gün sayısına ilave edilen günlerin yarısı, yani 300/2= 150 gün yaş şartından indirim yapılmaktadır.
Sosyal Güvence İçinde Kalın...
