● Çalıştığımız şirkette bu yıl başından bu yana maaş ödemelerinde gecikmeler oluyor. Bazı aylar da eksik ödeniyor. Şirkette herhangi bir ekonomik kriz de yok, satışlar iyi. Bu konuda çalışanların hangi hakları bulunuyor? / (Bir grup işçi)
4857 sayılı İş Kanunun 32. maddesine göre, ücret en geç ayda bir ödenir. Diğer yandan, İş Kanunun 34. Maddesine göre işçi ücretleri ücret ödeme gününden itibaren 20 gün içinde ödenmezse işçi "iş görme borcunu" yerine getirmekten kaçınabilir. İşçilerin iş görme borcunu yerine getirmemeleri halinde iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerlerine yeni işçi alınamaz. İşverenden herhangi bir ücret alacağı olan bir işçi, bu alacağını 5 yıl içinde mahkemeye başvurarak talep etme hakkına sahiptir. İşverenin gününde ödemediği ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz talep edilebilir. Diğer yandan; 6552 sayılı kanunun ile 4857 sayılı İş Kanunun 36. Maddesinin son fıkrasında yapılan değişiklik ile özel ya da kamu ayrımı yapmaksızın tüm asıl işverenler açısından ödenmeyen ücretler konusunda geniş bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre; asıl işverenler alt işverene iş vermeleri halinde, bunların işçilerinin ücretlerinin ödenip ödenmediğini kontrol etmek ya da ücreti ödenmeyen işçinin başvurusu üzerine, ödenmeyen ücretleri hak edişten keserek işçinin banka hesabına yatırmak zorundadır.
EMEKLİYE TAZMİNAT HAKKI
● ÇEYT kapsamında emekli oldum. Aynı iş yerinde tekrar çalışmaya başlayabilir miyim? Bu durumda kıdem tazminatım nasıl hesaplanır / Selami ATA
Mevzuatımızda işten kendi isteği ile ayrılanlar kıdem tazminatı alamıyorlar. İşten kendi istek ve kusuru dışından çıkartılmış olmaları gerekiyor. Tabii en az 1 yılı da tamamlamak lazım.
Ancak istifa ederek tazminat almanın bazı yolları da var. Bu istisnalar, 1475 sayılı iş kanunun halen geçerli olan 14. Maddesinde ifade ediliyor. Burada sıralanan gerekçelerden birisi de emeklilik. Emeklilik sebebiyle işten ayrılanlar son iş yerinde en az 1 yılı doldurmuşlarsa kıdem tazminatlarını alıp ayrılabilir.
Bunun dışında emekli olduktan sonra aynı ya da başka iş yerinde çalışmanın önünde bir engel yok. Hem emekli maaşınızı alabilir hem de çalışabilirsiniz.
Burada tek istisna memurluk.
Emekli olduktan sonra memur olursanız emekli maaşınız kesiliyor. Memuriyetten ayrılınca yeniden bağlanıyor. Siz eğer emekli olup ayrıldığınızda tazminatınızı aldıysanız yeniden sözleşme yaparak sıfırdan kıdeme başlayacaksınız. Yok tazminatınızı almadan devam ederseniz bu kez ayrılacağınız zaman son maaşınız üzerinden tüm çalışma yıllarınıza göre tazminatınız hesaplanacak.
GEÇMİŞ PRİMLERİ TAMAMLAMA
● Çalışma hayatına 1990 yılında başladım. Ancak birçok kez evlilik, çocuklar gibi sebeplerle ara verdim. Bu yüzden de primim eksik kaldı ve EYT'den yararlanamadım. Bu boşluklarımı toplu olarak ödeyerek emekli olma imkanım bulunuyor mu? / Züleyha SARIYILDIZ
Yasalarda geriye dönük boşlukları toptan ödeyerek prim kazanma gibi bir uygulama bulunmuyor. Bu nedenle ara boşlukları ödeyerek emeklilik primlerini artırma imkanı bulunmuyor. Ancak, 1990 yılında ilk kez sigortalı olduğunuz tarihten sonraki dönemlerde çocuklarınız olduğunu belirtiyorsunuz. Bu durum size avantaj sağlayacaktır. 3 çocuğa kadar her çocuk için 2 yıl olmak üzere 6 yıl yani 2160 gün kazanma imkanınız bulunuyor.
Doğum borçlanması yaparak her çocuk için 720 gün yani 2 yıl satın alarak emeklilik primlerinizi tamamlamada kullanabilirsiniz.
Yine de primleriniz eksik kalır ve çalışma imkanınız da yoksa isteğe bağlı sigorta ile aydan aya prim ödeyebilirsiniz.
Yalnız burada dikkat edin isteğe bağlı sigorta 1261 günü geçmesin. Çünkü isteğe bağlı sigorta Bağ-Kur kapsamında sayılıyor. Bu durumda isteğe bağlı sigorta 3.5 yılı geçtiğinde sigortalılığınız ve emekliliğiniz Bağ-Kur kapsamında değerlendirilip gecikecektir.
