Geçim değil gösterge rakamı; kendisi asgari etkisi azami

2025 yılı için belirlenecek asgari ücret birçok geliri ve ödemeyi de değiştirecek. Tüm hesaplamalar Ocak ayı itibariyle yeni asgari ücret üzerinden yapılacak. Peki neleri değiştirecek, ne yapak lazım? Yaklaşık 1 ay sonra asgari ücret ile ilgili görüşmeler başlayacak.
Asgari Ücret Tespit komisyonu Aralık ayında 3 ya da 4 toplantı yaptıktan sonra yeni rakamı kamuoyuna açıklayacak ve yeni en düşük ücret 1 Ocak'tan itibaren yürürlüğe girecek. Türkiye'de brüt asgari ücret birçok ödemenin, borçlanmanın ve ödeneğin de hesaplanmasında kullanılıyor.
Bu yüzden belirlenecek asgari ücret sadece işçilerin alacağı maaşları değil milyonları ilgilendiren birçok ödemeyi de değiştirecek.
Özellikle asgari ücret üzerinden hesaplanan ödenekler milyonlarca vatandaşı gelirini artırırken, bazı borçlanma ve prim ödemeleri de yükseltecek.
Burada erken davranmak avantaj haline gelecek.
BU RAKAM GEÇİM ÜCRETİ DEĞİL
Her konuşmamda vurgulamaya çalıştığım bir konu var. Asgari ücret bir geçim ücreti olarak belirlenmiyor. Yani Türkiye'de geçinmek için bu ücret yeterli diye bir açıklama yapılmıyor. Asgari ücrete bu misyonu yüklemeye çalışılıyor. Oysa asgari ücret adından da anlaşılacağı gibi bir geçim ücreti değil 'Bundan daha az maaş ödeyemezsiniz, bundan daha yüksek ödeyin' diye belirlenen bir gösterge rakamı. Ancak Türkiye'de 'işçinize bunu verin' gibi bir rakam belirleniyormuş algısı oldu için asgari ücretli sayımız fazla görünüyor. Bunda gerçek rakamın saklanıp asgari ücretten gösterilme hilesinin de etkisi var. Dolayısıyla ücretler genel seviyesinin asgari ücretin üzerinde olması gerekiyor. Bunun yanında asgari ücret sadece maaşları değil birçok değişkenin de parametresini oluşturuyor. Ödemeler, primler, gelirler, bazı ödeneklerin gelir kriterleri hep asgari ücret üzerinden hesaplanıyor.
NELER DEĞİŞİYOR?
■ Asgari ücret tüm maaşları değiştirecek: Özel sektörde asgari ücrete yapılan artış sadece bu rakamı alanların değil tüm çalışanların gelirini etkiliyor.
İşyerlerinde tüm maaşlar asgari ücret artışıyla birlikte yükseltiliyor.
■ Vergi dışı kazanç tutarı artacak: Asgari ücretten ve tüm maaşlardaki asgari ücret kadar kısımdan vergi alınmıyor. Asgari ücrete yapılan artışla birlikte vergi dışı tutulan kazanç miktarları da yükselecek. Maaşını brütten anlaşan birçok çalışan açısından daha az vergi ve daha çok net maaş anlamına gelecek.
■ Tazminatlar değişecek: Asgari ücretli çalışanlar için 2024 yılı ile 2025 yılı arasında kıdem tazminatı miktarları da artmış olacak.
Ocak ayından sonra tazminat yeni asgari ücretin brütü üzerinden hesaplanacağı için daha yüksek tazminat alınacak.
■ En düşük rapor parası yükselecek: İş kazası ya da meslek hastalığı geçirenler, ya da hastalığı sebebiyle çalışamayanlar için ödenen rapor paralarının en düşük miktarı da asgari ücret ile birlikte artmış olacak.
■ Annenin iş görmezlik ödeneği artacak: Doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere 112 gün izin kullanan annelerin alacağı en düşük iş göremezlik ödeneği de Ocak ayı itibariyle yükselmiş olacak.
■ Yarı zamanlı çalışan anneye ödenek artacak:
Doğumdan sonra yarı zamanlı çalışma hakkını kullanan anneler işyerlerinden yarım maaş alırken kalan kısmı asgari ücret üzerinden İŞKUR'dan alıyor. Böylece şeni ödenekler yüksekten hesaplanacak
■ Stajyer ücreti yenilenecek: Stajyerlerin staj sırasında aldıkları ücretler de brüt asgari ücrete göre hesaplanıyor. Yeni zamla bu rakamlar da yükselecek.
-İşsizlik maaşı hesabı değişecek: İşsizlik maaşı hesaplanırken en düşük rakam brüt asgari ücretin yüzde 40'ı en yüksek te yüzde 80'i oluyor. Yeni asgari ücrete göre işsizlik maaşı da değişecek.
■ BES devlet katkısı limiti yükselecek: Bireysel Emeklilik Sistemi'nde devlet katkısı yıllık olarak en yüksek rakam asgari ücrete göre belirleniyor. Yıllık brüt asgari ücretin yüzde 30'u kadar devlet katkısı üst limiti bulunuyor. Bu limitte yükselmiş olacak.
BORÇLANMALAR ARTACAK
Asgari ücret gelirler kadar yapılacak bazı ödemeleri de belirliyor. Buna göre özellikle borçlanma rakamları artacak.
Bu yüzden prim satın alacak sigortalıların aralık sonuna kadar başvurmaları gerekiyor. Başvuruda ödeme yapılmadığı için 2 aylık bir süre bekleniyor. Bu yüzden başvuruyu yapmak en az yüzde 30-40 daha öz ödemek anlamına geliyor.
■ Doğum borçlanması artacak: Annelerin sigortadan sonraki doğumları için prim satın alma hakları bulunuyor. Bu sayede 2160 gün kazanılıyor. Bu prim ödemeleri brüt asgari ücretin yüzde 32'si kadar ödemeyle başlıyor. Bu yüzden Ocak ayında bu rakamlar da artacak.
■ Askerlik, yurtdışı borçlanmaları değişecek:
Annelerde olduğu gibi erkekler de askerlikte geçen süreleri satın alarak primlerine ekliyor. Yine gurbetçiler yurtdışı günlerini borçlanıyor. Askerlik borçlanması asgari ücretin yüzde 32'sinden başlarken yurtdışı borçlanmalar yüzde 45'inden başlıyor. Bu rakamlar da asgari ücret ile birlikte artacak.
■ İsteğe bağlı sigorta primi artacak: Ev hanımlarının her ay ödediği isteğe bağlı sigorta primleri de asgari ücretle birlikte artacak.
■ GSS primleri yükselecek:
Genel Sağlık Sigortası primlerinin ödemesi de brüt asgari ücrete göre belirlendiğinden bu ödemeler de Ocak ayında artacak.
■ Bağ-Kur ve SSK primleri artacak: Esnafın ödediği Bağ-Kur ve işverenlerin çalışanlar için ödediği 4A (SSK) primleri de asgari ücretle birlikte yükselecek.