Zaman zaman Amerikan stand up gösterilerini izler, oradaki esprilerin hangilerinin bizimki gibi hassas bir toplum üzerinde uygulanabileceğini hesap ederim. Son izlediklerimden birinde çok ilginç bir tespite rastladım.
Aslında bu tespit, psikologların birilerini kırmadan bazı şikayetleri dile getirmeyi sağlayan 'ben dili/sen dili tekniğine farklı bir bakıştı. Bu teknik özetle der ki;
'Bana kötü davranıyorsun' (sen dili) demek yerine 'Davranışların beni üzüyor' (ben dili) demeliyiz. Burada amaç, direkt olarak karşımızdaki kişiyi suçlamak yerine bir davranışı etiketleyip (dolaylı bir yaklaşım) o davranışın sizin üzerinizdeki etkisini vurgulamak... Genelde politik ama işe yarar bir yaklaşım. En azından karşınızdaki kişide saldırgan davranışları tetiklemiyor.
Belirli oranda empati hissedilmesine uygun bir zemin hazırlıyor.
Gösteri komedyeninin bu tekniğe bakış açısı ise son derece ilginç.
Diyor ki; "Diyelim ki birinden özür dilemek zorundasın ve bu hiç hoşuna gitmiyor/işine gelmiyor. Yine de böyle bir durumda muhatabına bir şeyler söylemek zorundasın. Öyle bir şey söylemelisin ki, hem özür yerine geçsin hem de sen resmi olarak özür dilemiş olma... İşte bu soruna çözüm önerim: Ona şöyle diyorsun.
- Böyle hissetmene üzüldüm.
Bak dikkat et! Sen böyle deyince sen yaptığın şeyin değil de onun duygusunun sorumluluğunu alıyorsun, o da az bir miktar... Böyle dediğinde verdiğin meta mesaj (mesajın altmetni) şu oluyor:
Aslında ben bir şey yapmış değilim. Bunu böyle algılayan sensin.
'Böyle hissetmene üzüldüm' cümlesi, kibarca, 'Canın cehenneme' demektir.
İşin ilginç yanı, muhatabın da böyle demek istediğini anlar ama sana cevap veremez." Evet, böyle diyor Amerikalı komedyen. Bu çözüm sizi tatmin etmedi mi? Bunu söylediğinizde de muhtemelen size şöyle cevap verecektir:
-Aaa demek öyle? Açıkçası böyle hissetmenize üzüldüm.
TASARRUF OLMAZ
Cumhurbaşkanımızın iyi bilinen bir sözü var: "İtibardan tasarruf olmaz." Şimdi bu sözün bana verdiği ilhamla aynı mantığı başka bir noktada kurmak istiyorum.
Üye olduğumuz (daha doğrusu zoraki olarak üyesi yapıldığımız) pek çok whatsApp grubunda gördüğüm bir gerçek var. Grup yöneticisi, mesajlarının sonunu 'Saygılar' diyerek bitirecek ama öyle yapmak yerine internette kısaltılmış yazılar kervanına katılıyor ve (bilinçli bir tercih olduğunu düşünmüyorum) Saygılar yerine Syg. yazıyor. Şimdi 5 harfi eksik yazarak neyden tasarruf etmiş, hayatımıza ne katmış olabiliz? Oysa kavramdan çok şey yitirmiş olduğumuz kesin. İtibardan olduğu gibi, itibarın kökeninde var olan saygıdan da tasarruf olmaz.
