İzmir'de Rifai ayini
İzmir Emir Sultan Rifai dergahındayız. 1898-1979 yıllarında yaşamış İzmirli Şahabettin Ege'nin anılarına devam ediyoruz. Eski İzmir'den Anılar kitabında 1910'lu yılları yazar. Yazarın amcası Rifai şeyhi idi, bu tekkede yapılan Rifai zikirlerinden birini anlatır:
"Namaz sonunda ayine katılmak isteyenler bu salon çerçevesinde yüksekçe sedirlere ve misafirhanenin ayin salonuna bakan pencerelerine toplanırlardı. Ayine isteyen katıır, hiçbir şart aranmazdı. Seyretmek isteyen misafirler arasında dinlerine bağlı kimsede olurdu. Kadınlar ayin salonunun üst kısındaki "mahfel" denilen kafesli kısma giderek seyrederlerdi. Seyirci sayısı daima derş sayısının üstünde olurdu.
AYİNİN YAPILIŞI
"Ayin salonunun kıble tarafındaki mihrap denilen kısmın önündeki postun üzerine Şeyh Efendi oturur, misafir gelen şeyhleri sağ ve soluna alırlardı. Salon avizelerle süsş olurdu. Orta yerde büyük şamdanlar konularak yakılır bunların iki tarafına da güzel sesli dervişler otururdu ve bunlara "Zakir" denirdi. Zakirlerin yanında ney üfleyen "Neyzenler" yer alırdı. Salon kenarlarında yerlere serilen postlar üzerine dervişler dizilirlerdi. Şeyh Efendi ilk işareti verir, mesela hususi bir söyşiyle "Lailahe illallah" der ve bütün dervişler bunları tekrara başlar ve söyleyişler araında sağa ve sola bir tempo dahilinde vücutlarını hareket ettirirlerdi. Bu sırada zakirler de ilahi ve gazeller okur, neyzenler ney üflerlerdi. Bugün radyolarda dinlediğimiz birçok gazeller bu tekkelerden okunurdu. Bu hareket ve söyleyişler sonrasında zaman zaŞeyh Efendi ayağa kalkar, dervişler bunu izler, bazen ayakta yerinde durarak, bazen birbirlerinin omuzuna tutunarak salon etrafında dönerlerdi."
MUSİKİ ALETLERİ
Rifai zikirlerinde musiki ve saz aletlerine yer verilirdi. Yazarımız şöyle devam eder: "Ayin salonunun duvarlarında çalpara, kudüm, def denilen çalgı aletleri bulunurdu. Şeyh Efendi'nin işareti ile bu aletler indirilir, çalpara denilen sarı madeni kapaklar birçarpılarak, kudüm denilen bir tarafı kapaklı, diğer tarafı deri kaplı ufak davullar deriden yapılmış ufak tokmakları ile vurularak, çemberlere gerilmiş ve kenarlarında zil bulunmayan deriden büyük defler parmaklarla vurulmak suretiyle çalınır ve bu hay huy içinde coşan dervişlerin bu eğlenceli ibadeti geç saatlere kadar devam ederdi."
MİSAFİR ŞEYHLER
Tasavvuf kurumları arasında düzgün ilişkiler olduğu görülür. Yazarımız der ki: "Misafir gelenler arasında Mevlevi şeyh ve dervişleri olursa geniş entari (tennure) ve uzun kavuklarıyla (sikke) bunlar da salon ortasında dönmeye başlarlar ve ibadet daha renkli daha zevkolurdu. Şeyh Efendi kendi idaresinde olan dervişleri bazen saygı olarak misafir gelen şeyhlere devreder ve misafir şeyh idareyi eline alarak devam ederdi. Bu hareket bütün tekkelerin birbirine çok yakın usullerle ayin yaptığını ve tekkeler arasında bir ayrılık ve geçimsizlik olmadığını göstermesi itibarıyla ilginçtir."
"Namaz sonunda ayine katılmak isteyenler bu salon çerçevesinde yüksekçe sedirlere ve misafirhanenin ayin salonuna bakan pencerelerine toplanırlardı. Ayine isteyen katıır, hiçbir şart aranmazdı. Seyretmek isteyen misafirler arasında dinlerine bağlı kimsede olurdu. Kadınlar ayin salonunun üst kısındaki "mahfel" denilen kafesli kısma giderek seyrederlerdi. Seyirci sayısı daima derş sayısının üstünde olurdu.
AYİNİN YAPILIŞI
"Ayin salonunun kıble tarafındaki mihrap denilen kısmın önündeki postun üzerine Şeyh Efendi oturur, misafir gelen şeyhleri sağ ve soluna alırlardı. Salon avizelerle süsş olurdu. Orta yerde büyük şamdanlar konularak yakılır bunların iki tarafına da güzel sesli dervişler otururdu ve bunlara "Zakir" denirdi. Zakirlerin yanında ney üfleyen "Neyzenler" yer alırdı. Salon kenarlarında yerlere serilen postlar üzerine dervişler dizilirlerdi. Şeyh Efendi ilk işareti verir, mesela hususi bir söyşiyle "Lailahe illallah" der ve bütün dervişler bunları tekrara başlar ve söyleyişler araında sağa ve sola bir tempo dahilinde vücutlarını hareket ettirirlerdi. Bu sırada zakirler de ilahi ve gazeller okur, neyzenler ney üflerlerdi. Bugün radyolarda dinlediğimiz birçok gazeller bu tekkelerden okunurdu. Bu hareket ve söyleyişler sonrasında zaman zaŞeyh Efendi ayağa kalkar, dervişler bunu izler, bazen ayakta yerinde durarak, bazen birbirlerinin omuzuna tutunarak salon etrafında dönerlerdi."
MUSİKİ ALETLERİ
Rifai zikirlerinde musiki ve saz aletlerine yer verilirdi. Yazarımız şöyle devam eder: "Ayin salonunun duvarlarında çalpara, kudüm, def denilen çalgı aletleri bulunurdu. Şeyh Efendi'nin işareti ile bu aletler indirilir, çalpara denilen sarı madeni kapaklar birçarpılarak, kudüm denilen bir tarafı kapaklı, diğer tarafı deri kaplı ufak davullar deriden yapılmış ufak tokmakları ile vurularak, çemberlere gerilmiş ve kenarlarında zil bulunmayan deriden büyük defler parmaklarla vurulmak suretiyle çalınır ve bu hay huy içinde coşan dervişlerin bu eğlenceli ibadeti geç saatlere kadar devam ederdi."
MİSAFİR ŞEYHLER
Tasavvuf kurumları arasında düzgün ilişkiler olduğu görülür. Yazarımız der ki: "Misafir gelenler arasında Mevlevi şeyh ve dervişleri olursa geniş entari (tennure) ve uzun kavuklarıyla (sikke) bunlar da salon ortasında dönmeye başlarlar ve ibadet daha renkli daha zevkolurdu. Şeyh Efendi kendi idaresinde olan dervişleri bazen saygı olarak misafir gelen şeyhlere devreder ve misafir şeyh idareyi eline alarak devam ederdi. Bu hareket bütün tekkelerin birbirine çok yakın usullerle ayin yaptığını ve tekkeler arasında bir ayrılık ve geçimsizlik olmadığını göstermesi itibarıyla ilginçtir."
Yasal Uyarı: Yayınlanan köşe yazısı/haberin tüm hakları Turkuvaz Medya Grubu’na aittir. Kaynak gösterilse veya habere aktif link verilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı ya da bir bölümü kesinlikle kullanılamaz.
Ayrıntılar için lütfen tıklayın.
Ayrıntılar için lütfen tıklayın.