Uzmanlara göre doğuştan çarpık ayak tedavisine bebek henüz üç dört günlükken başlamak çok önemli. Ameliyatsız tedavi şansı veren ponseti yönteminde masaj ve tekrarlayan alçılamalarla devam eden süreç, cihazlama ve ortopedik ayakkabılarla çocuk okul çağına gelene kadar devam ediyor. Prof. Dr. Akın Kapubağlı, bu çocukların "erken teşhis-doğru tedavi" şartı ile rahatça yürüyüp koşabilecek hale gelebildiğini ise özellikle vurguluyor. "Ne kadar erken, o kadar iyi" kuralının fazlasıyla geçerli geçerli olduğu, doğuştan çarpık ayak sorununda tanı ve tedavi aşamasını Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Akın Kapubağlı ile konuştuk. -Tanı nasıl konuyor?
Teşhisinde sorun yok. Zaten doğar doğmaz gören herkes bu çocuğun ayaklarında sorun var diyor. Burada asıl sorun; aile tam bir şoka giriyor ve belli bir süre anneden saklanmaya çalışılıyor. Bu saklama eğilimi nedeni ile bize 40 gün sonra, 2 ay sonra, üç ay sonra gelen bebekler var. Aile kendini toparlayana ve durumu kabullenene kadar maalesef böyle bir süre geçirilmiş oluyor.
Başarı için mutlaka erken dönemde; yani ilk üç dört gün veya en geç bir hafta içerisinde tedaviye kesin başlanması gerekiyor. İlk bir haftayı geçirdikten sonra tedavi zorlaşıyor. Burada yanlış anlaşılma olmasın: tedavi her zaman mümkün ama "konservatif tedavi" dediğimiz ameliyatsız tedavi şansı, zaman geçtikçe giderek azalıyor.
-Bu bebekler tedavi görmezse ne olur?
Tedavi görmeyen çocuklarda yürüme çok geç oluyor. Bu çocuklar genellikle 4-5 yaşından sonra yürüyebiliyor. Ama asıl önemlisi ayağın dış kısmına basarak yürüyorlar ve ayakkabı giymeleri mümkün olmuyor ve hayat boyu bu sakatlıkla yaşamlarını sürdürmek zorunda kalıyorlar.
-Tedavide ne yapılıyor?
Tedavide, Türkiye'ye 10-15 yıl önce girmiş "ponseti yöntemi" dediğimiz bir yöntem uygulanıyor. Ponseti yöntemi ile tedavide başarı oranı neredeyse yüzde 90-95'lere çıkmış vaziyette. Tedavinin ana prensibi; erken dönemde erken germe ve masajla ayağı düzeltip alçılamak. Bu alçılar, iki-üç ay boyunca bir hafta-on günlük aralarla tekrarlanıyor. 5 veya 6'ncı alçıdan sonra çok küçük bir operasyonla ayak arkasında topuğu yukarı çeken aşil tendonu gevşetiliyor ve yüzde 90'lar oranında başarı elde ediliyor. Çarpık ayakta problem; ayağın iç tarafındaki ve arka taraftaki kaslarda bir kısalık olmasıdır. Tedavi ile bu kısalık uygun yöntemle uzatılıp gevşetiliyor ve alçıya alınıyor. Devam eden alçılamalarla ayağı düzgün bir pozisyona getirmek hedefleniyor. Fakat burada problem şu: Bu uzun bir tedavi sürecidir. Tekrar eden alçılamalarla ayak belli bir seviyeye geliyor ama başarının kalıcı olması için bu çocukların yürüme çağına kadar mutlaka cihazlanması lazım. Aileler genelde baştan çok iyi gidiyor ama cihazlamayı ihmal ediyor.
-Cihazlama aşaması hakkında bilgi verir misiniz?
Bu çocuklarda kullanılan cihaz, bir ayağı dış tarafa doğru tutacak şekilde tasarlanmış. Bu cihaz, çocuk yürüme çağına gelene kadar kullanılıyor. Daha sonra da çocuğun özel yapım ortopedik botlarla okul çağına kadar izlenmesi lazım. Yoksa alçılama ile ne kadar iyi düzeltirseniz düzeltin, cihaz kullanılmadığında sorun tekrar ediyor, yani ilk başa dönülüyor. O yüzden ailelerin bu cihazlama konusunda ve cihazlama tam yapılmadığı zaman olayın tekrarlayabileceği konusunda uyanık olmaları lazım.
-Ne kadar kullanılıyor bu cihaz?
Bu cihazın alçılar bittikten sonra 3-4 ay gece gündüz takılması lazım. Daha sonra da geceleri takılacak, gündüz de ayağı düzgün pozisyonda tutan ortopedik ayakkabı veya bileği ve bacağı içine alan plastik ateller kullanılması lazım. Bu yapılmazsa vakalar hep tekrarlıyor. Çocuk alçıdan çıktıktan sonra herkesin yüzü gülüyor. Aile memnun, hekim memnun... Ama cihazlamada eksiklik olduğunda bir bakıyorsunuz 5-6 ay sonra çocuk dışa basarak tekrar geliyor.
Bu çok önemli. Ben hastalarıma şunu söylüyorum: Bu uzunca bir süreç ve alçılamanın ardından cihazlama yapılması lazım. Eğer cihazlama konusunda işbirliğine girmiyorsanız tedaviye başlanmasının anlamı yok. Çünkü başarısız olunuyor. Cihazlama ve çocuk yürüdükten sonra özel yapım ortopedik botlarla belli bir süre devam etmek çok önemli. Bunlar yapılırsa ağrısız, tabanları üzerine basabilen, fonksiyonel bir ayak elde etmek her zaman mümkün.
-Ponseti yöntemi ile ameliyatsız çözüm her zaman mümkün mü?
Eskiden bu vakaların ancak yüzde 50'si alçılama ile düzelebiliyordu. Yüzde 50'si de ameliyata gidiyordu. Günümüzde sorunun yüzde 90'ı ameliyatsız şekilde halloluyor.
-Ponseti yönteminde masaj ve alçılama nasıl ve kimler tarafından yapılıyor?
Masaj ve alçılamanın doğru bir şekilde yapılması ponseti yönteminin başarısı için çok önemli.
Bazen özellikle kalabalık polikliniklerde anneye bu masaj teknikleri öğretilmeye ve yaptırılmaya çalışılıyor. Bu son derece yanlış. Anneler hiçbir şekilde bu masajları yapamaz. İki nedenle: Birincisi annenin bu masajı doğru şekilde yapacak bilgi ve deneyimi yoktur, ikincisi de çocuğu ağladığı zaman masaja devam edemez. Bu yüzden hekimin belli bir zaman ayırıp hem bu düzeltmeleri ve masajı tekniğine uygun olarak hem de masajın ardından alçılamayı bizzat kendisinin yapması gerekir.
Ancak bu şekilde başarılı olunabilir.
-Alçılamalar arasında hep birer hafta mı ara veriliyor?
Bu süre çocuğun geldiği yere göre değişebilir. Örneğin Afyon'dan geliyorsa iki alçı arası zaman 10 günde bire çıkarılabilir. Ama ideali bir hafta. Alçı çıkarılacak, çocuk bir iki saat belli bir dinlenme dönemine bırakılacak ve daha sonra hekim düzeltme masajını bizzat kendisi yapacak ve ayak hemen alçıya alınacak. Bu işlem düzgün yapılırsa yüzde 90 ameliyatsız başarı şansımız var. Ama uygulamada sıkıntı olursa başarı şansı giderek düşüyor. Şunu da unutmamak lazım: her şeye rağmen başarılı olunamayan çok sert ayaklar var. Bunlarda yüzde 10 kadar başarısız olma ihtimali var. Bunun iki nedeni var: bir kere çocuğun geç gelmesi ikincisi de ayağın yapı itibariyle çok sert olması. Bunlar da zamanı geldiğinde ameliyat ediliyor ve ameliyatlarla tabanı üzerine düz basabilen, ayakkabı giyebilen fonksiyonel ayaklar elde ediliyor. Burada amaç, ameliyat veya ponseti yöntemi ile ağrısız, ayakkabı giyen, fonksiyonel, koşup yürüyebilen, bisiklet binebilen bir ayak elde edebilmek.
-Ameliyat için belli bir yaşı beklemek mi gerekiyor?
Basit bir tendon gevşetme ameliyatı üç aydan itibaren yapılabilir. Burada bir sorun yok ama daha büyük ameliyatlarda sonuna kadar bu konservatif, yani ameliyatsız tedavi şansı değerlendirilmelidir. Hatta konservatif tedavide başarısız olunursa baştan başlayıp uygun şekilde tekrar yapılması gerekir. Karar verirken çok iyi bir planlama yapılması, çok iyi bir teknik uygulanması ve bir seferde bu sorunun halledilmesi gerekiyor.
