Türkler arasında halka yol gösteren, tecrübeli ve bilgili kişilere eskiden beri ata, baba, dede denirdi. Korkut Ata veya Dede Korkut gibi. Daha sonra bazı tarikatlerde unvan olarak kullanıldı.
Bektaşilik bir tasavvuf kurumudur. Buraya bağlı olanların dereceleri şöyle sıralanır: Aşık, talip, muhib, derviş, baba, halife, dedebaba. Dedebabalık en son makamdır ve seçimle belirlenir.
Son Bektaşi dedebabalarından biri Dr. Bedri Noyan'dır (1912-1997). KBB uzmanı, tıp doçentidir, Ege'de hizmet verdi.
Bedri Noyan kültürlü bir aile ortamında yetişti. Küçük yaştan beri edebiyat ve şiire ilgi duydu. Türk tasavvuf büyüklerinin divanlarını okudu. Yunus Emre, Hatayi, Kaygusuz Abdal'ın şiirlerine nazire yazdı.
Hasan Ragıp Baba'dan uzun süre manevi eğitim aldı. 1958'de ikrar vererek Bektaşiliğe intisap etti. Birikimi ve gösterdiği başarı sonucu, dereceleri çabuk aştı, halifeliğe yükseldi.
1960'ta Bektaşi Dedebabası seçildi. 37 yıl boyunca kendisini "yol"a adadı. Bilimsel ve manevi hizmetlere önem verdi. En uzun süre görevde kalan ikinci dedebabadır.
Bilindiği gibi tarikat faaliyetleri kanunen yasaktır. Bu şartlarda B. Noyan uygun bir üslupla çalıştı. Bektaşi geleneğinin kültürel mirasını ortaya çıkarmaya yöneldi. Yeni yorumlar getirdi. Bu gelenekle Türk kültürü atasındaki bağlara dikkati çekti.
ALEVİLİK BEKTAŞİLİK TARİFİ
Bedri Noyan Bektaşilik ve Aleviliği "Türklerin Ehl-i beyte ve on iki imama yönelik sevgi temelli İslami yorumu" diye tarif eder. Bu gelenekte ilahi sevgi, aşk ve cezbe önemlidir.
B. Noyan, Hallac-ı Mansur'un meşhur sözü "enelhak" yerine "enel'aşk" ifadesini öne çıkardı. Ben aşkım demek olan bu sözün yansıması da "istemek" değil "vermek"tir.
Ona göre, "Hak-Muhammed-Ali" üçlemesinin Hristiyanlık'taki teslisle ilgi yoktur. Hak'la kasdedilen uluhiyettir. Muhammed'le nübüvvet, Ali ile velayet kastedilir.
Bedri Noyan belgeler ışığında Bektaşi erkanına dair bilgiler verdi. Erkan bu tarikatın yolu, yöntemi ve adabı demektir. Doğum, nikah, sünnet, ölüm dolayısıyla icra edilen erkan konusunda doğru açıklamalar yaptı.
Dedebabamız ayrıca klasik Türk musikisinin makam ve usulleriyle iç içe oldu. Hat, tezhip, ebru gibi güzel sanatlarla meşgul idi.
ESERLERİ
1-Enel'aşk, tasavvufi şiirleri ve nefesleri. 2-Aşk Risalesi: Bektaşi geleneğindeki sevgi ve aşkı açıklar. 3-Bektaşilik-Alevilik Nedir? Hacı Bektaş ve başka büyükler tanıtılır. 4-Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik: Yarım asırlık çabanın ürünü, 9 ciltlik ansiklopedik eser. 5-Manzum Türkçe Kur'an.
Yayına hazırladığı kitaplar: 6-Demirbaba Vilayetnamesi. 7-M. Ali Dedebaba Divanı, 8-Veli Baba Menakıbnamesi. 9-Hacı Bektaş-ı Veli Manzum Vilayetnamesi. 10-Garibname.
Ayrıca çeşitli dergilerde Bektaşililikle ilgili makaleleri çıktı. (Bk. DİA, c. 33)
