Alınan ekonomik kararlarda yatırım, üretim, istihdam gibi önemli ekonomik öğeleri bünyesinde barındıran esnaf sanatkarlara yeterince yer verilmemesi, ekonomide düşünülen hedeflere ulaşılmasını zorlaştırmıştır.
Aynı şekilde, bugüne kadar uygulanan yatırım teşvik sistemlerinin de esnaf sanatkarları gerektiği gibi kucaklayamamış olmaları, ekonomide önemli boşlukların doğmasına neden olmuştur.
Kanaatimizce Türkiye, reel sektörde geniş bir zemine sahip olan esnaf sanatkarlar için hazırlanacak özel bir teşvik sistemine ihtiyaç duymaktadır.
Zengin ürün deseni
Türkiye oldukça büyük coğrafyaya sahip bir ülkedir. Bu coğrafyada oldukça farklı yer şekilleri, toprak, iklim, ürünler görmek mümkündür. Nitekim Türkiye ürün deseninin zenginliği açısından dünyanın sayılı ülkeleri arasında yer almaktadır.
Doğal olarak bu farklılıklar ve zenginlikler her bir bölgede farklı ekonomik faaliyetlerin ön plana çıkmasına neden olmuştur.
Beklentileri ve öncelikleri oldukça farklı bölgelerin aynı araç ve yöntemlerle kalkınmasını planlamak ve gerçekleştirmek, Türkiye gibi geniş bir coğrafyaya sahip ülkelerde olası değildir. Bu nedenle planlama ve yönlendirme yapılırken bölge-sektör-kesim-proje entegrasyonuna özel önem verilmesi gerekmektedir.
Değişime açık
Türkiye'de kalkınma politikalarının geçmişine bakıldığında, bölge-sektör bazlı yönlendirmelerin, yani yatırım teşviklerinin, farklı zamanlarda bazen ayrı ayrı bazen de bütün olarak uygulandığı görülmektedir.
Ancak bu tür yatırım teşviklerinden yeterince sonuç alındığını söylemek mümkün değildir. Geçmişten günümüze uygulanan teşvik politikalarının eksik ve yetersizliklerini gidermek amacıyla 2012 yılında uygulamaya yeni yatırım teşvik sistemi konulmuştur.
Kuşkusuz bu sistemde de bazı eksiklikler bulunmaktadır ancak yine de 2012 teşvik sistemi bölge-sektör-proje entegrasyonunu sağlayan oldukça nitelikli bir sistemdir.
Ancak, güncel hazırlanan bir teşvik sistemi mükemmel olarak tanımlansa bile değişen küresel, ulusal ve bölgesel koşullar ve yeni ihtiyaçları dolayısıyla yenilenmesi zorunludur. Dolayısıyla bu tür sistemlerin dinamik, esnek ve değişime açık olması gerekmektedir.
Kanımızca bugüne kadar uygulanan yatırım teşvik sistemlerinin en önemli eksikliği;
-Bölge-sektör-proje entegrasyonunda geç kalınması,
-Bunun yanında sisteme esnaf ve sanatkarların dahil edilmemesidir.
Eksiklikler
Yatırım ve üretim teşvik edilirken, bütünsellik, eşanlılık ve eş yönlülük gözetilmelidir. Bir başka deyişle kalkınmayı, yatırım ve üretimi teşvik ederken sadece bir sektörü ve kesimi değil, ilgili tüm aktörleri dikkate almak gerekmektedir.
Bu bağlamda ülkemizde üretimin en önemli aktörlerinden olan esnaf ve sanatkarlara yönelik olarak bütünsel bir teşvik sisteminin oluşturulmamış ve hayata geçirilmemiş olması çok önemli bir eksikliktir.
Bugün gerek Türkiye ekonomisinin gerekse esnaf sanatkarların ihtiyaçları, yatırım teşvik sisteminin güncellenmesini ve sisteme esnaf sanatkarların da entegrasyonunu gerektirmektedir.
Bu nedenle acil olarak geniş bir zemine sahip olan (yatırım, finansman, iş yeri edindirme, kümelenme, bilgi çağına uyum vb.) esnaf sanatkarlar için teşvik sistemi geliştirilmelidir.
Kuşkusuz düşünülecek böyle bir sistemin de güncellenmeye ve ekonominin diğer birimleri için yapılacak teşviklerle tamamlayıcılık ilişkisini gözetmeye ihtiyacı olacaktır.
Unutulmamalıdır ki iyi sonuçlar ancak iyi bir öngörü ve planlamayla elde edilebilecektir. Bu nedenle esnaf ve sanatkarları içermeyen, entegre etmeyen bir teşvik sisteminin eksik kalacağı ülke yöneticileri tarafından da kabul edilmeli ve önerilerimiz dikkate alınmalıdır.
