Sosyal güvenlik mevzuatımız hem işverenleri hem de çalışanları koruyan düzenlemeler içeriyor. Her yıl da bu düzenlemeler değiştirilerek çağa uygun hale getiriliyor ve çalışma barışının tam tesis ettirilmesi için yenileniyor. Ancak her alanda olduğu gibi çalışma hayatında da kötü niyetli işverenler ya da kötü niyetli işçiler de ne yazık ki bulunuyor.
Yasalar bunlara karşı da düzenlemeler içererek işini iyi yapan, kurallara uygun hareket eden işçi ve işverenleri koruyor.
HAKLI FESİH VE TAZMİNAT
İş Kanunu'nun 24. ve 25. maddeleri özellikle kötü niyetli çalışan ve işverenlere karşı yapılabilecekleri düzenliyor. İşveren kötü niyetli işçisini tazminatsız işten çıkartabildiği gibi, işçi de kötü niyetli işverene karşı haklı fesih ile tazminatını alarak işten ayrılabiliyor.
İŞ GÜVENCESİ ÖNEMLİ
Bugün çalışanlar için yer alan 4 önemli koruma kalkanından bahsetmek istiyorum. Türkiye'de 20 milyondan fazla çalışan iş güvencesi anlamında 4'lü bir korumaya sahip.
Kanunlarda yer alan bu güvenceler zaman zaman kötü niyetle kullanılsa da bir hak olarak çalışanı kuruyor.
İsterseniz bu haklarımızı özet olarak hatırlayalım.
1) KIDEM TAZMİNATI
Çalışanlar 1 yılı doldurduklarında kıdem tazminatı hakkı kazanıyor. Böylece işverenin haksız uygulamalarıyla işinden olan bir çalışan biriken tazminatını alabiliyor. Bu anlamda çalışılan her yıl için 30 günlük brüt maaş kazanılıyor.
Tazminat alabilmek için haklı nedenlerle istifa dışında işten kendi istek ve kusuru dışında çıkartılmış olmak gerekiyor.
2) İHBAR TAZMİNATI
İşten çıkartılan ya da kendisi ayrılan işçi için konulan bir süreyi ifade ediyor.
İşveren sizi işten çıkartmışsa belli bir süre iş arama izni vermek zorunda. Bunu vermiyorsa parasını ödüyor.
6 aydan kısa çalışan için 2 hafta, 6 ay 1.5 yıl arası ise 4 hafta, 3 yıla kadar sürmüşse 6 hafta, 3 yılı geçmişse 8 hafta karşılığı para ödeniyor.
İşçi kendisi ayrılırsa bu süreler kadar önceden bildirme zorunluluğu var.
3) GERİ DÖNÜŞE 8 BRÜT ÜCRET
İşçiyi koruyan en önemli haklardan birisi de işe geri dönüş. Bu işyerinde en az 6 ay çalışmış ve orada en az 30 işçi varsa çıkartılan kişi işine iade davası açabiliyor. İşten çıktıktan sonra bir ay içinde dava açma zorunluluğu var.
Sebepsiz yere işten atılan birisi için geri dönüş kararı çıkıyor. İşveren 10 gün içinde başvuran işçisini 1 ay içinde geri almak zorunda.
Almazsa 4 ile 8 brüt maaş arasında para ödüyor.
4) İŞSİZE 10 AY MAAŞ
İşsiz kalanlar ihbar, kıdem, geri dönüş parası dışında işsizlik ücreti de alabiliyor.
Son 3 yılda 600 gün ve son 4 ayda sigorta primleri yatan kişiler çalışma sürelerine göre işsizlik maaşı alıyor.
İşsizlik maaşı brüt ücretin yüzde 40'ı kadar oluyor.
Ama bir üst sınırı var, o da asgari ücretin yüzde 80'i.
Yani bu yıl için 1.317 lira.
Asgari ücret alan için ise en düşük işsizlik maaşı 658 lira. Maaş en fazla 10 ay ödeniyor.
EMEKLİ MAAŞINI ARTIRMA HESABI
Emekli olduğumda alacağım maaşımı her ay sgk.gov.tr üzerinden hesaplıyorum. Bir emeklilik planlaması yapmak istiyorum. İşe giriş tarihim 01.05.1997. Askerlik borçlanması yapmam (asgari ücreti baz alarak) halinde alacağım emekli ücreti ne kadar artar? Sizce bu borçlanmayı asgari ücretten mi daha fazla ücretten mi yapmalıyım? Emekli maaşıma etkisi nasıl olur? Bu borçlanmayı ne zaman yapmalıyım? Vedat ÇETİNKAYA
Emekli maaşı hesaplanırken tüm kazançlar dikkate alınıyor. O yüzden son yıllardaki kazançlardan çok eski kazançların da önemi büyük. Özellikle 2000 yılı öncesinde aylık bağlama oranları yüksek olduğu için bu dönemin etkisi de fazla oluyor. Sizin için üç ayrı hesaplama yapılacak. 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası. Her biri için farklı aylık bağlama oranları (kazancınıza göre gösterge rakamı) güncelleme katsayısı ve büyüme enflasyon oranları kullanılacak.
Askerlik borçlanması en fazla 550 gün olacağı için bunun tüm kazançlarınız üzerinde fazla etkisi olmayacaktır.
Asgari ücret üzerinden öderseniz hiç etkisi olmayacaktır.
Tavandan yani bugünkü rakama göre 19.188 lira prime esas kazançtan ödeseniz bile artış ödediğiniz parayı çok uzun sürede amorti edebilecektir. Örnek bir hesap yapalım.
Tavandan 550 gün (18 ay) öderseniz yatıracağınız para 110 bin lirayı geçecektir.
Bu ödeme maaşınızı 500 lira artırdı diyelim.
110.000/ 500 = 220
Yani yatırdığınız parayı geri alabilmek için 220 ay (18 yıl) emekli maaşı almanız gerekir.
1000 lira bile artırsa (ki bu mümkün görünmüyor) 9 yıl sonunda yatırdığınız parayı geri alabilirsiniz.
Değeceğini düşünüyorsanız askerlik borçlanması yapabilirsiniz.
