Çalışma hayatıyla ilgili yasalarımızda işverenlerde olduğu kadar işçiler için de çeşitli güvenceler bulunuyor.
Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ayrımcılık tazminatı, haklı fesih bunlardan bazıları. Yasal güvencelerden birisi de işçilerin çıkartıldıklarında işe geri dönme hakları.
Yani işten çıkartılan bir çalışan belli şartlarda aynı işe geri de dönebiliyor, ya da bunun yerine tazminat kazanabiliyor.
Ancak burada süre çok önemli..
MUTLAKA SEBEP OLMALI
4857 sayılı İş Kanunu'nun 18. maddesine göre "Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır." Buna göre işveren sizi çıkartmışsa mutlaka bir yasal sebebi bulunması gerekir.
Eğer bu sebep yoksa sizin için işe geri dönmenin yolu açılmış demektir. Şimdi bu haktan yararlanmanın şartlarına bakalım.
1) Öncelikle iş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmesi olmalıdır:
İşçinin çalıştığı yerle hizmet sözleşmesi yapmış olmak kaydıyla yani sigortalı olarak çalışıyor olması gerekir. Belirli süreli iş sözleşmeleri iş güvencesi uygulamasına tabi olmuyor.
Ancak belirli iş sözleşmesi yapılmış olsa da ardı ardına devam ediyorsa (örneğin turizm çalışanları gibi) bu kez belirsiz süreli iş sözleşmesi haline geleceğinden bu çalışanlar da geri dönüş güvencesinden yararlanabilecektir.
2) İşçinin çalıştığı işyerinde en az 6 ay çalışmış olması da şarttır:
Aynı işyerinde işe başladığı tarihten itibaren 6 takvim ayının geçmiş olması yeterli sayılmıştır.
Burada eğer deneme süresi varsa bu süre de 6 aylık süreden sayılacaktır.
3) İşyerinde en az 30 işçinin çalışıyor olması da gerekir:
İşverenin birden fazla işletmesi var ise işletmelerinde çalışan toplam işçi sayısı baz alınmalıdır.
Yani işçinin çalıştığı yerde 2 kişi bile olsa toplam şubelerdeki çalışan sayısı 30 ve daha fazla ise güvence hakkı bulunacaktır.
Örneğin bir bankanın bir şubesinde 10 kişi çalışsa bile tüm şubeler düşünüldüğünde 30 rakamı geçilmiş olacaktır.
4) İşten sebepsiz çıkartılmak gerekir:
İşverenin işten çıkartma işlemini yasal bir sebebe dayandırmaması gerekir. Yani kavga eden, kurallara uymayan bir işçinin çıkartılması haklı gerekçeyle olmaktadır.
İKİ TARAFA DA 30 GÜN
Bu şartlar yerine geldiğinde eğer işten çıkartılmışsanız sizin için 30 günlük süre başlamış demektir. Bu 30 gün içinde arabulucuya giderek işe geri dönüş başvurusu yapmanız gerekiyor.
Bu 30 günlük süre hak düşürücü bir süre olduğu için çok dikkatli olmak gerekir. Süre kaçırılmışsa fesih kabul edilmiş sayılır ve dava açma hakkınız sona erer. Arabulucuda eğer sonuç alınmaz ise bu kez 2 haftalık süre içinde iş mahkemesine dava açmak gerekiyor.
TAZMİNATA HÜKMEDİLİYOR
İşe geri dönüş kararı verilirken mahkeme işçinin çalıştırılmadığı süre için en fazla 4 maaşa kadar boş geçen süre tazminatına hükmedecektir.
Bunun dışında işverenin tekrar işe başlatmaması ihtimaline karşı da bir tazminata hükmediyor.
Burada tazminat miktarı 8 maaşa kadar çıkmış oluyor.
Davanın sonuçlanmasının ardından çalışanın 10 gün içinde işverene yazılı olarak başvurması gerekiyor. Bu başvurudan sonra işveren bir ay içinde işçiyi işe başlatmak zorunda. Bunu yapmaz ise mahkemenin belirlediği tazminatı ödüyor.
ALACAK NASIL HESAPLANIR
Kıdem tazminatı işçinin son brüt maaşı üzerinden hesaplanır. 1 yıldan fazla çalışan işçi tazminat hakkı kazanır. Hesaplama yapılırken tüm süreler dikkate alınır. Her yıl için 1 brüt maaş eklenirken aylar ve günler de hesaplanarak tazminata ilave edilir. Brüt maaş işçinin düzenli olarak aldığı tüm kazançlarından oluşur.
Diğer ödemeler (yemek, yol, kasa tazminatı, görev tazminatı gibi... ) brüt maaşa eklenir ve giydirilmiş ücret üzerinden tazminat hesabı yapılır. Tazminattan sadece damga vergisi kesintisi yapılabilir.
