Sosyal güvenlik mevzuatımızda bazı rahatsızlıkları ya da engelleri bulunan vatandaşlar için erken emeklilik imkânları bulunuyor. Bunlar malulen emeklilik ve engelli emekliliği. Bu iki emeklilik arasında önemli farklar var.
Ancak çoğu zaman karıştırılıyor.
Malulen emeklilik sigortalı olduktan sonra ortaya çıkan rahatsızlıklarla gerçekleşiyor.
Ya da iş kazası ile oluyor.
Çalışma gücünün en az yüzde 60'ını kaybedenler belli bir primi tamamlamak şartıyla malulen emekli olabiliyorlar.
Malulen emekliler için en az 1.800 gün primin olması şartı bulunuyor. Yüzde 60 oranında heyet raporunun aynı zamanda Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sağlık kurulu tarafından da onaylanması gerekiyor.
Böylece onaylanan bu rapor sonrasında sigortalı malulen emeklilik hakkı kazanıyor ve maaş bağlanıyor. Ancak burada bir ayrıntıyı da hatırlatalım.
Malulen emekli olanlar sonradan çalıştıklarında maaşları kesiliyor. Eğer raporlarında 'sonradan muayene kaydı' varsa tekrar kontrolde oran düşünce de yani şifa bulunca da emeklilikleri bitiyor.
SİSTEM NASIL İŞLİYOR
Malulen emekliliğin bu farklarını kısaca hatırlattıktan sonra asıl konumuz olan engellilerin emekliliği konusuna dönelim.
Bu emekliliğin bir başka adı da vergi indirimi ile emeklilik.
Çünkü erken emeklilikten yararlanabilmek için vergi indirimi almak gerekiyor. Engelli emekliliği malulen emekliliğin aksine sigorta olmadan önce ya da doğuştan gelen rahatsızlıklar ile gerçekleşiyor.
■ Kimler bu haktan yararlanıyor?
Engellilik oranı en az yüzde 40 olan SSK'lı ve memur çalışanlar vergi indiriminden faydalanarak erken emeklilik imkânına kavuşuyor. 2008 sonrasında ise Bağ-Kur'lular için de bu hak bulunuyor. Böylece bu oranda engelliliği bulunan tüm sigortalılar için erken emeklilik imkanı sağlanıyor.
■ Ne kadar çalışma süresi gerekiyor?
Burada emeklilik için yaş şartı aranmıyor. Sigortalılık süreleri 15-20 yıl arasında değişiyor. Prim gün sayısı da 3600 ile 4400 arasında belirleniyor.
Burada sigortalılık süresi ve primin ne kadar olacağı işe giriş tarihi ile değişiyor. İşe giriş tarihine göre sigortalılık süresi ve prim şartı belirleniyor.
■ Engelli emeklilik için ne yapmak lazım?
Engelliler için erken emeklilikten yararlanmak için öncelikle vergi indirimi almak gerekiyor. Defterdarlık ya da vergi dairelerine müracaat ederek işlemleri başlatmak mümkün. Sadece doktordan rapor almak engelli emekliliği için yeterli olmuyor. Bu yüzden vergi indirimi almak ve bunun onaylanması şartı bulunuyor.
■ Başvuru için hangi belgeler gerekiyor?
Engelli emeklilik hakkı için vergi indirimi almak üzere başvuruda kimlik belgesi, dilekçe ve işyerinizden sigortalı çalışıldığına dair belge yeterli oluyor. Vergi dairesine başvuru yapıldıktan sonra bir hastaneye sevkiniz gerçekleşiyor.
Sonrasında hastaneden engellilik derecesini raporla tespit etmek gerekiyor. Vergi dairesinin sevk ettiği hastanede heyet tarafından yüzde 40 ve üzerinde rapor alırsanız erken emeklilik için ilk süreci tamamlamış oluyorsunuz.
Daha sonra bu raporunuz onaylandığında vergi indirimi hakkınız da başlamış oluyor.
Böylece çalışırken maaşınızdan kesilen vergilerin miktarı düşüyor ve geliriniz engellilik oranınıza göre artıyor.
4/B SİGORTALILAR
■ Kendi hesabına çalışan Bağ-Kur sigortalıları da engelli emeklilikten yararlanabiliyor mu?
1 Ekim 2008 tarihinden itibaren Bağ- Kur (4/B) sigortalıların da engelli olarak erken emekliliklerinin yolu açıldı.
Buna göre, yüzde 60 ve üzeri engeli olanlar 15 yıl 3 bin 960 gün, yüzde 50 ile 59 arasında olanlar 16 yıl 4 bin 320 gün, yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl 4 bin 680 günden emekli olabilecek.
■ Memurlarda engelliye erken emeklilik var mı?
Memurlar da Bağ-Kur'lular gibi 1 Ekim 2008 sonrasında bu haktan yararlanmaya başladılar. Bu tarihten önce kamuda çalışmaya başlamış ve en az yüzde 40 raporu olanlar veya en az yüzde 40 olmak üzere doğuştan engelli olan memurlar en az 5400 gün (15 yıl) primi ödenmiş olmak şartıyla emekli olabiliyor. Eğer memurlar 1 Ekim 2008'den sonra göreve başlamışlar ve engellilik oranları yüzde 40 ve üstündeyse onlar için de erken emeklilik şartları bulunuyor.
