Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) ile ilgili düzenlemenin önümüzdeki hafta yasalaşması bekleniyor. Ardından başvuru işlemleri başlayacak. EYT'lilerin başvuru ile ilgili sorularının cevapları şöyle:
■ Yasa çıkınca kimler hemen başvuru yapacak?
8 Eylül 1999 öncesinde bir sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olarak çalışmaya başlamış ve primi yatırılmış tüm vatandaşlar Emeklilikte Yaşa takılanlar (EYT) kapsamına giriyor. Burada EYT'li olmak için tek şart 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup prim yatırmış olmak. Yasa çıktıktan sonra ilk etapta başvuru yapacaklar ise primini ve yılını tamamlamış olanlar. Yaş dışındaki şartları tamamlayanlar başvurup yaş şartı olmadan emekli olacaklar.
■ EYT'li olup olmadığımı nasıl anlayabilirim?
e-devlet sistemi üzerinden çalışma hayatım bölümüne girerek sigorta bilgilerinize bakabilirsiniz. Eğer 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişiniz yapılmış ve prim yatırılmışsa siz EYT'lisiniz.
Artık şartları tamamlayıp emekli olmayı beklemelisiniz.
■ Yaş dışındaki şartlar neler?
Düzenlemenin Genel Kurul görüşmeleri sırasında bir değişiklik olmaz ise SSK'lılar için yıl şartı kadınlarda 20, erkeklerde ise 25 yıl olarak belirlendi.
Prim gün şartı ise işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 gün arasında değişiyor. Bununla ilgili tablodan herkes kendi prim gününü görebilir.
Yine Bağ-Kur ve Emekli Sandığı için de 7200 gün ve 9 bin gün şartlarını tamamlamış olanlar da bu grupta yer alıyor.
■ Bu şartları tamamlayamayanlar ne yapacak?
EYT düzenlemesi bir süre sınırı getirmiyor. Dolayısıyla 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olan herkes yasa kapsamında ve bir kazanılmış hak olarak yaşsız emekli olacak. Primi eksik olanlar ya da yılı tamam olmayanlar bu süreleri bekleyecek ve primini dolduracak. Şartlar tamam olunca da yaşa bakılmadan emeklilik hakkına kavuşacak.
■ Primi tamamlamak için mutlaka çalışmak şart mı?
Primleri eksik olanların bunları toplu ödeme imkanları bulunuyor. Ancak geçmişte çalışılmayan günleri toplu satın alma maalesef yok. Yasada belirlenen borçlanma yöntemleri ile bu primler tamamlanabiliyor. Erkekler askerlik sürelerini borçlanırken, kadınlar sigortadan sonraki doğumlarını borçlanarak üç çocuğa kadar 2160 gün prim kazanabiliyor.
Yine gurbetçiler borçlanma ile prim satın alabilirken, avukatlar ve doktorlar için de borçlanma imkanları bulunuyor.
Yine çalışma imkanları olmayanlar primlerini isteğe bağlı sigorta ile aydan aya ödeyerek de tamamlayabiliyor.
■ Farklı kurumlarda çalışmaları olanların şartları nasıl belirlenecek?
Farklı kurumlarda çalışanlar için uygulanan bir kural var. Son 7 yıllık sigortalılık süresine bakılıyor. Burada son 7 yıla değil son 7 yıllık sigortalı olarak çalışılan süreye bakılıyor. Burada 3.5 yıl yani 1261 gün hangi kurumdaysa o kurumun şartları uygulanıyor. Yeni yasada bunu değiştiren bir düzenleme olmaz ise aynen uygulanacak. Fakat yeni yasada değişiklik öngörülürse ona uyulur.
■ Yasa çıktığı gün başvuru olur mu?
Başvuru için yasanın Resmi Gazete'de yayımlanması gerekiyor. Ayrıca bunun için uygulama yönetmelikleri de çıkartılacaktır. Bunlara uygun şekilde bağlı bulunulan SGK müdürlüğüne başvuru yapılması gerekiyor. Başvurularını Şubat ayı sonuna kadar yapanlar için maaş Mart ayında başlar.
Mart ayında başvuranlar için ise maaş Nisan ayında başlar. Buna dikkat etmek gerekiyor.
■ e-devletten başvuru olacak mı?
Bu konuda henüz netlik yok. ancak yoğunluk olmaması için bir altyapı çalışması yapıldı. Bu yüzden online başvuru imkanı da tanınacaktır. Yasa sonrası çıkartılacak yönetmeliklerle bu konu da netlik kazanacaktır.
■ EYT başvurusunda nelere dikkat etmek gerekir?
Emeklilik için başvuru sırasında kişisel bilgilerin yer aldığı bir form dolduruluyor.
Burada eksiksiz olarak bilgi vermek önemli. Burada evli olanlar eş ve çocuklarının bilgilerini mutlaka doldurmalılar.
Yine ilk maaşınızı almak istediğiniz banka ve şubesini de belirtmelisiniz.
■ Çalışan EYT'liler ne yapacak?
Çalışan EYT'lilerin başvuru için iki işlem yapmaları gerekiyor. Öncelikle e-devletten hak sahibi olduğuna dair bir yazı alarak işyerine getirilecek. Bu anlamda bir istifa yazılacak ve çıkış işlemi yapılacak. Burada çıkış işleminin kod 8 ile yapılması önemli. Emeklilik sebebiyle yapılacak bu çıkış işlemi EYT'liye tazminat hakkı da getirecektir. Çıkış işlemi sonrasında emeklilik başvurusu yapılacak.
■ İşten çıkınca kıdem tazminatı hemen ödenecek mi?
Çıkış işlemiyle birlikte kıdem tazminatı da hesaplanacak. Son işyerinde 1 yıl çalışılmışsa emeklilik için ayrılanlar tazminatı hak ediyor. Hükümet kıdem tazminatları için işverenlere kıdem tazminatı kredisi verecek. Ödemeler ise işçinin hesabına yapılacak.
■ Tekrar işe geri dönüş mümkün mü?
Emekli olduktan sonra çalışmanın önünde yasal bir engel yok. Tek istisna kamuda çalışanlar için emekli maaşı geçici olarak durduruluyor. O yüzden EYT'liler emeklilik işlemleri sonrasında kendi işyerlerinde ya da başka işyerlerinde çalışabilecek. Tekrar çalışanlar 10 gün içinde işe girdiklerinde Sosyal Güvenlik Destek Primi ödemelerinde işveren için 5 puanlık indirim yapılacak.
■ Emekli olup olmadığımı nasıl anlayabilirim?
Emeklilik müracaatı yaptığınızda size bir tahsis numarası verilecek. Bu numara emekli olduğunuzu zaten gösterecek. Bu numara ile maaş takibi yapacaksınız. Maaşınızın takibini e-devlet üzerinden yapabilirsiniz.
Burada hem maaşınızı hem de ek ödemenizi rahatça görebilirsiniz.
■ Maaşımız nereye yatırılacak?
İlk maaşınız başvuru sırasında sizin seçtiğiniz banka ve şubesine yatırılacak.
Daha sonra istediğiniz zaman bankanızı ve şubenizi e-devletten değiştirebilirsiniz.
Özellikle promosyon kampanyalarını takip ederek avantajlı olan bankayı seçmeniz önemli.
■ EYT'linin emekli maaşı nasıl hesaplanır? artırmak için ne yapmak lazım?
EYT kapsamında emekli olacakların maaşı üç dönem olarak hesaplanıyor.
2000 öncesi ayrı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve güncelleme rakamı ile hesaplanırken, 2000 ile 2008'in 10. ayına kadar bölüm ayrı ABO ve büyüme hızı ile hesaplanıyor. 2008'in 10. ayından sonraki dönem ise farklı ABO, büyüme hızının yüzde 3/0'u ve enflasyon rakamıyla hesaplanıyor.
Bu üç hesap birleştirilip emekli maaşı ortaya çıkartılıyor. Emekli maaşı güne göre değil kazanca göre belirleniyor.
Dolayısıyla emekli maaşının artması sizin çalışırken aldığınız brüt ücrete daha doğrusu SGK'ya bildirilen kazancınıza bağlı. Bu ne kadar yüksek olursa o kadar yüksek emekli maaşı alırsınız.
■ EYT'liler ikramiye ve promosyon alacak mı?
Emeklilik maaşları Marttan itibaren ödenecek. Bu durumda Nisan ayının ikinci haftası ödenecek olan Ramazan Bayramı ikramiyesinden EYT'liler de yararlanacak. Ayrıca ilk maaşlarını aldıktan sonra istedikleri banka ile promosyon sözleşmesi de yapacaklar.
Temmuz ayında ise yılın ikinci zammı ile birlikte emekli maaşlarında yeni bir artış da olacak.
■ EYT şartları değişir mi?
Şu anda EYT düzenlemesinde 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların yaş şartı ortadan kaldırıldı. Her hangi bir yeni şart getirilmedi. Prim şartının SSK'da 5000 güne düşürülmesi Bağ-Kur'da esnetilmesi ve kısmi emeklilikte yaşın 50-55 olarak uygulanması gibi talepler var. Bu taleplerin yerine gelmesi için Genel Kurul'da önerge verilmesi ve yasada değişiklik yapılması gerekiyor.
