Milyonlarca vatandaşın uzun süredir beklediği EYT tasarısı Meclis'e sunuldu. Bir devrim niteliğindeki düzenleme ile büyük bir sorun ortadan kaldırılacak. Toplam 4 maddelik teklifin en önemli özelliklerinden birisi bütün EYT'lileri kapsıyor olması.
Şu anda şartları tamamlamamış olan EYT'liler de bir kazanılmış hak olarak yaş şartından kurtulmuş oldu. Böylece sayıları 5 milyonu bulan EYT'liler bir zaman sınırı olmadan emekli olabilecek.
Emekli olduklarında da sadece prim ve yıl şartını tamamlamaları yeterli olacak.
Düzenleme yürürlüğe girdiğinde 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olan herkes emeklilik hakkına kavuşmuş olacak.
Yasayla 1.7 milyon işçi, 89 bin esnaf ve 496 bin memur olmak üzere toplam 2.2 milyon kişi hemen emeklilik hakkı kazanacak.
3.5 milyon işçi, 619 bin bağımsız çalışan, 669 bin devlet memuru olmak üzere, emeklilik için yaşı bekleyen ve ilerleyen yıllarda bekleyecek olan kişi sayısı ise toplam 4.8 milyon kişi olarak hesaplandı. Yasa teklifindeki detaylarla ilgili soruların cevapları şöyle...
TEKLİF KİMLERİ KAPSIYOR?
SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ayrımı yapılmaksızın 8 Eylül 1999 ile öncesinde çalışmaya başlayan herkes teklifin kapsamına girdi. Sadece bu tarihten önce sigortalı olanlar değil, sonrasında çalışmaya başlayıp borçlanmalarla işe girişini bu tarih öncesine çekenler de EYT'li sayıldılar ve yaş şartı olmadan emekli olabilecekler.
YASA ÇIKINCA KİMLER HEMEN BAŞVURU YAPABİLECEK?
Teklif resmi gazetede yayımlandıktan sonra başvurular başlayacak. İlk etapta yıl ve prim şartlarını tamamlamış olanlar başvurarak hemen emeklilik hakkına kavuşacak. Bu sigortalılara yaş şartı konulmayacak. Prim ve yıl yeterli olacak.
PRİMİ EKSİK OLANLAR HAK KAZANACAK MI?
Yıl ve prim şartını tamamlamamış olanlar ise eksiklerini doldurduklarında başvurarak yaş şartı olmadan emekli olacak. Yıl şartı için beklemek gerekirken, primi eksik olanlar değişik borçlanmalarla (doğum, askerlik, yurtdışı) prim kazanabilecek. Bağ-Kur'lular geçmişte dondurdukları günleri ihya yolu ile satın alıp primlerine ekleyebilecek. Bu imkanları olmayanlar ya çalışarak, ya da isteğe bağlı sigorta ile prim ödeyerek eksik günlerini tamamlayabilecek.
PRİM VE YIL ŞARTLARI NASIL BELİRLENDİ?
Teklif prim ve yıl şartlarını kurumlara göre belirledi. Buna göre yürürlükteki mevzuatlardaki prim ve yıl şartları geçerli olacak. Sadece yaş şartı kaldırılacak.
Buna göre SSK'lılar işe girdikleri tarihlere göre 5000 ile 5975 gün arasında değişen prim günlerini doldurmak durumunda. Yıl şartı ise kadınlarda 20, erkeklerde 25 olarak belirleniyor.
Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mensupları ise yine yürürlükteki mevzuatlara göre kadınlarda 7200, erkeklerde ise 9 bin gün şartıyla emekli olacak.
PRİM ŞARTLARI 8 EYLÜL 1999 ÖNCESİNE DÖNEBİLİR Mİ?
Yasa çalışmaları sırasında 8 Eylül 1999 öncesi şartlara dönülmesi de gündeme gelmişti. Bu gerçekleşmiş olsaydı SSK'da 5 bin gün ve yıl şartı yeterli olacaktı.
Şu anda yasa teklifinde kademeli prim günü bulunuyor ancak komisyon ve genel kurul aşamalarında milletvekillerinin önergeleriyle değişiklik olması mümkün olabiliyor.
KISMİ EMEKLİLİKTE DEĞİŞİKLİK VAR MI?
Yasa yürürlükteki mevcut prim şartlarının devam edeceğini belirtiyor.
Buna göre kısmi emeklilik SSK için 3600 gün Bağ-Kur ve Emekli Sandığı için 5400 gün olarak uygulanıyor. Burada bir yaş şartı da bulunuyor. Yaş şartı günlerin tamamlandığı tarihe kadar kadınlarda 58 erkeklerde 60 yaşa kadar çıkıyor. Ancak burada da 8 Eylül 1999 öncesine dönülmesi durumunda kadınlarda 50 erkeklerde 55 yaş şartı bulunuyor.
Fakat henüz yasada bununla ilgili bir düzenleme bulunmuyor.
BORÇLANMALAR NASIL EYT'Lİ YAPACAK?
5510 sayılı yasanın 41. maddesinde sigortadan önceki dönemler için yapılan borçlanmaların işe giriş tarihini geri çekeceği belirtiliyor. Buna göre sigortadan önce askerlik yapanlar borçlandıkları gün kadar işe giriş tarihlerini geri çekebiliyor. Bu sayede işe girişi 8 Eylül 1999 öncesine çekenler EYT kapsamına girerek yıl ve prim şartıyla emekli olabilecekler.
Staj sonrası doğum borçlanması yapan annelerde işe giriş tarihlerini geri çekerek EYT'den yararlanabilecekler.
FARKLI KURUMLARDA PRİMİ OLANLAR NE YAPACAK?
Farklı kurumlarda çalışanlar için son 7 yıllık çalışmaya bakılacak. Hangi kurumdan daha fazla prim (1261 gün ve üstü) ödenmişse o kurumdan (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) emekli olunacak.
O kurumun prim ve yıl şartının sağlanması gerekecek. Son 7 yıl, geriye doğru takvim olarak değil, sigortalı geçen 7 yıl olarak hesaplanacak.
MAAŞ NASIL HESAPLANACAK
EYT'lilerin maaşları da diğer emekliler gibi üç dönem olarak hesaplanacak.
Aylık bağlama oranı, güncelleme katsayıları, enflasyon ve yapılan artışlar hesaplara eklenecek. Emekli maaşı çalışırken alınan maaşlara ve SGK'ya bildirilen kazançlara göre belirlenecek.
ÇALIŞAN EYT'Lİ NE YAPACAK?
Çalışan EYT'liler öncelikle SGK'dan alacakları 'emekli olabilir' belgesiyle işyerlerine başvuracak ve burada kod 8'den (emeklilik için) çıkışlarını alacak.
Emeklilik işlemlerinden sonra isterlerse aynı işyerinde isterlerse farklı işyerlerinde çalışarak çift maaş alabilecekler.
Çalışan emekliler için SGDP (Sosyal Güvenlik Destek Primi) için 5 puanlık (bu yıl için 500 TL) indirim yapılacak.
Böylece çalışan emekliler ile diğer çalışanlar arasında prim farkı olmayacak Burada tek istisna kamuda çalışan emeklilerin maaşları kesiliyor.
EMEKLİLİK ZORUNLU MU?
EYT ya da diğer yolla emeklilik için kişinin başvurusu esas alınıyor. Burada zorunlu bir emeklilik olmayacak. Taşerondan kamuya geçen işçiler de zorunlu emekli olmayacak. İsterlerse devam edecek, isterlerse emekli olacaklar.
GURBETÇİLER NASIL EYT'Lİ OLACAK?
YURTDIŞINDA bulunan Türk vatandaşlarının ülkemizde belli şartlarda emekli olma hakları bulunuyor. Buna göre erkekler yurtdışında 18 yaşından sonra çalıştıkları süreleri, kadınlar ise 18 yaşından sonra bulundukları süreleri borçlanarak (satın alarak) emeklilik hakkına kavuşabiliyor. Bu şekilde yurtdışı borçlanmalar Bağ-Kur kapsamında sayıldığı için şartlar da buna göre belirleniyor. Yurtdışındaki borçlanmalar Türkiye'de sigorta girişi olan gurbetçileri EYT kapsamına alıyor.
5510 sayılı yasanın 41. maddesi gereği Türkiye'de sigorta olmadan önceki yurtdışı günlerini borçlanan gurbetçiler işe giriş tarihlerini borçlandıkları gün kadar geri çekebiliyor. Böylece işe girişini 8 Eylül 1999 öncesine çekebilen bir gurbetçi Bağ-Kur kapsamında EYT'li olarak yaş şartına bakılmadan emekli olabilecek.
Türkiye'de sigorta olduktan sonra yurtdışına giden gurbetçiler için ise eksik primlerini bu şekilde tamamlama imkanı bulunuyor.
Bunu iki örnekle açıklayalım.
ÖRNEK 1 (ERKEK):
● Türkiye'de sigorta olduğu tarih: 5 Eylül 1995 ● Prim gün sayısı: 4.750 gün ● EYT için gerekli prim şartı: 5750 gün ● Yurtdışında çalıştığı dönem: 2010-2020 ● Emekli olmak için gerekli borçlanma günü: 1.000 gün
ÖRNEK 2 (ERKEK):
● Türkiye sigorta olduğu tarih: 7.09.2001 ● Prim gün sayısı: 7.000 gün ● Yurtdışında çalıştığı tarih: 1990- 1999 ● EYT için borçlanması gereken süre: 720 gün (2 yıl)
İŞTE EYT SSK EMEKLİLİK TABLOLARI
