Milyonlarca vatandaşın gözü, en düşük emekli maaşını iyileştirmek için üç alternatifin ve seyyanen zamların konuşulacağı toplantıya çevrildi. En düşük maaşın 11 bin 500, 12 bin veya 12 bin 500 TL'ye yükseltilmesiyle ilgili görüşlerin sunulacağı toplantı merakla bekleniyor. Bunun için sizlere mini bir emekli maaş rehberi hazırladık
Türkiye'de emekli sayısı 16 milyona dayanmış durumda. 135 ülkenin nüfusundan daha kalabalık bir emekli ordumuz var. EYT yasası sonrası milyonlar emekli oldu olmaya devam ediyor. Aktif pasif dengesine baktığınızda durum hiç de iyi değil. Olması gereken 4 çalışana bir emekli iken biz de ancak 1.8 çalışana bir emekli durumu var. Bu da maliyetler ve bütçe anlamında tüm dengeleri bozuyor. Her yıl Ocak, Temmuz aylarında emeklilerin alacakları zamlar tartışma konusu oluyor. Tabii bu arada hem zamlarla ilgili hem maaş sistemiyle ilgili kafaları karıştıran çok sayıda kavram ortaya çıkıyor. Bu kavramlar ne anlama geliyor? İşte bu soruların cevapları...
AYLIKLARIN HESAPLANMASI
Türkiye'de emekli maaşlarını belirleyen en önemli parametre kişilerin çalışırken SGK'ya bildirilen prime esas kazançları. İlk işe giriş tarihinden son tarihe kadar tüm kazançlar hesaba katılarak emekli aylığı belirleniyor. Emekli aylıkları için üç ayrı hesap yapılıyor. 1999 öncesi, 1999-2008 arası ve 2008 sonrası için ayrı ayrı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayıları kullanılıyor. Son dönemde aylık bağlama oranları düşse de enflasyon ve büyüme hızı da aylıklara ekleniyor. Bu üç dönem için yapılan üç ayrı hesap toplanarak emekli aylığı belirleniyor. Çalışma hayatı boyunca asgari ücretten kazancı olan ya da yüksek maaş almasına rağmen SGK'ya asgari ücretten bildirilenlerin maaşları düşük oluyor.
TABAN MAAŞ UYGULAMASI
Özellikle pandemi döneminde başlayan uygulama en düşük emekli maaşı belirleme olarak gerçekleşiyor. Hükümet en düşük emekli maaşı olarak bir rakam belirliyor. Şu anda uygulanan taban maaş 10 bin TL. Kök maaşınız yani kazancınıza göre hesaplanan asıl emekli maaşınız bunun altındaysa Hazine tarafından yapılan bir sosyal ödeme ile aylık taban maaşa tamamlanıyor. Ama Emekli Sandığı mensupları için taban maaş uygulaması bulunmuyor.
HAZİNE'NİN ÖDEDİĞİ TUTAR
Emekliler her 6 ayda bir enflasyona bağlı olarak oransal artış alıyor. SSK ve Bağ-Kurlular enflasyon kadar emekli sandığı mensupları ise toplu sözleşme ve enflasyon farkı kadar alıyor. Bunun dışında yapılan tüm ödemeler seyyanen ödemeyi kapsıyor. Taban maaşa tamamlanan kök aylıklar için Hazine'nin ödediği tutar da seyyanen ödeme kapsamında değerlendiriliyor.
KÖK MAAŞ VAR MI?
Kök maaş uygulaması tüm emeklilerde var. Net maaş kazançlara göre hesaplanıyor ve bunun üzerine yüzde 4 ek ödeme ekleniyor. Memur emeklileri de diğer emekliler gibi her ay yüzde 4 oranında ek ödeme alıyor. Bunun dışındaki aylıkları kök aylıklarını oluşturuyor. Emeklilerin çalışma hayatlarındaki kazançlarına ve primlerine göre hesaplanan kök aylıkları zam için de referans oluyor. Taban maaşa tamamlamak için ödenen sosyal destekler aylık olmadığı için, bir sosyal ödeme olduğu için zamlar da emeklinin gerçek maaşına yapılıyor. Yani kazançlarına göre 8 bin lira maaşı olan bir emekliye 2000 TL sosyal destek verilerek 10 bin TL taban maaş ödeniyor. Ancak zam yapılırken asıl maaşa yapılıyor. Örneğin yüzde 25 artış yapılırsa bu emeklinin kök aylığı 10 bin liraya çıkıyor.
REFAH PAYI NEDİR?
Emekliler her yıl ocak ve temmuz aylarında enflasyona bağlı olarak zam yapılıyor. SSK ve BAĞ-KUR emeklileri altı aylık enflasyon oranında artış alırken memur emeklileri toplu sözleşme ve enflasyon farkı alıyor. Hükümet çıkan enflasyon oranını yükselterek zamları arttırıyor. Yasal düzenlemeyle eklenen bu ilave artış refah payını oluşturuyor. Böylece emekliler enflasyonun üzerinde bir artış alıyor.
