Küresel zeytinyağı piyasasını domine eden İspanya ve İtalya'da ciddi rekolte kayıplarının yaşandığı bir yıl geçiriyoruz. Uzmanlara göre; yüzyılın en kötü kuraklığı söz konusu oldu. İspanya'daki yıllık 750 bin ton ve İtalya'daki 225 bin ton zeytinyağı üretimi, geçen yıla göre neredeyse yüzde 40 daha az..
Zeytin, bir tarım ürünü ancak tarihsel ve kültürel açılımları var. Hz. Adem, Cennet'ten kovulurken yanına aldığı tohumları Tabor Dağındaki Hebron Vadisine ektiğinde, Sedir ve Selvi dışında Zeytin ağacı da bitiyor! Tufanlarda tek canlı kalan bitkinin Zeytin olduğu görülüyor.
Tanrıca Atena da Zeytin Ağacını, 'bunun gölgesinde dinlenebilirsiniz, meyvesini yiyebilirsiniz, meyvesinin yağında tüm yiyeceklerinizi saklayıp o yağ ile aydınlananabilirsiniz' diye kutsuyor. Düşmanı Tanrı Poseidon'a bir zeytin dalı uzatarak aralarındaki kırgınlığı gideriyor. Antik Olimpiyat Oyunlarında da yarışmalarda birinci gelenlerin ödülleri, başlarına takılan zeytin ağacından yapılma bir taç..
Zeytin Ağaçının yetiştirilmesi, özel bir iklimi gerektirmesi nedeni ile daha çok Akdeniz'e kıyısı olan Türkiye dışında İspanya, İtalya, Yunanistan ve Tunus gibi ülkelerde söz konusu olmakta.
Bu alanlarda, FAO verilerine göre, 10 milyon hektarlık yüzölçümünde 16 milyon ton zeytin üretimi yapılıyor. Dünya geneline baktığımızda geçen sene zeytin yağı üretiminin 3.4 milyon ton seviyesinde olduğunu görüyoruz. Ama yukarıda da belirttiğimiz gibi, güney Avrupa'da görülen anormal ve uzun süreli kuraklık dengeleri değiştirmiş durumda. Sonuçta, yakında özellikle Avrupa piyasasında stokların erimesi ile fiyatların tepe yapması beklentisi hakim. Halen zaten dolar bazında zeytinyağı yüzde 35 değerlenmiş durumda.
TÜRKİYE ÖNEMLİ AKTÖR
Türkiye, Zeytin üretimindeki rekoltesini giderek arttırdı. 2000'li yıllardaki 90 milyonluk ağaç sayımız 200 milyona yaklaştı.Bu sene, Avrupanın aksine, zeytin için olumlu iklim koşulları söz konusu oldu ve 735 bin ton sofralık zeytin, 422 bin ton da zeytinyağı üretimi bekleniyor ki bu tüm zamanların rekoru. Hatta önümüzdeki üç yıl için hedefler de belirlenmiş durumda:1.2 milyon ton sofralık zeytin ve 650 nin ton zeytinyağı. Bunlar ülkemizi dünyanın en önemli oyuncularından birisi haline getiriyor. 2022/2023 sezonu üretimimizle bile sofralık zeytinde dünya birincisi, zeytinyağında ise dünya ikinciyiz.
Lider İspanya. Ama daha alınacak yol var, yıllık kişi başı zeytinyağı tüketimimiz 2 kilogram civarında. Bu miktarlar Yunanistan'da 10.6 , İspanya ve İtalya'da da 8 kilogramların üzerinde...
KURAKLIK SARMALI
Konumuza dönersek, İspanya başta olmak üzere Güney Avrupa'yı kapsayan kuraklık, zeytin üretiminde çok ciddi rekolte düşüklüğüne yol açınca, başta Avrupa Birliği olmak üzere tüm Dünya, kendi ülkelerindeki talebi karşılamak amacı ile Türkiye'ye yöneldi. Ülkemizin son altı ayda ihracatı yüzde 240 arttı.
Türkiye , tarihsel bağlamda en fazla 92 bin ton zeytinyağı ihraç etmişti, bu sene ise 125 bin tonları geride bıraktı. Görünen, İspanya gibi zeytin üretiminde lider olan ülkelerdeki kuraklık nedenli krizi , ülkemiz fırsata çevirmiş gibi. Ancak bu gelişmeler iç pazarda fiyatları katlamaya başladı. Zaten sektörün küresel dinamikleri nedeni ile konjuktürel olarak dolar bazında yüzde 35 artan zeytinyağı fiyatları, enflasyon ve Türkiye'ye özgü makro ekonomik instabilizasyon da eklenince astronomik sayılacak fiyatları beraberinde getirdi. Litre fiyatları 80'li rakamlardan 200'leri geçen bir seyir izledi. Güney Avrupa'daki kuraklık devam edip, zeytinyağı ithalatçıları ve küresel parekendecilerinin talebini karşılamaya devam edersek bu rakamların korunamayacağı aşikar.
Umarız, zeytinyağında litre başı 1000 TL'lik etiketleri hiç görmeyiz!Dünya üretiminde lider olduğumuz bir temel besin maddesine, yurttaşlarımızın tüketim için, fiyatları nedeni ile ulaşamamaları kabul edilemez ,bu maksatla, üretilen miktarlar için iç piyasa ve ihracat kalemleri bağlamında belli kotalar konulması gerekebilir.
