Emeklilik için yaşa takılanlar yeni düzenlemeyi beklerken maaş hesapları da yapılmaya başlandı. EYT kapsamındakilerin emekli maaşları üç ayrı dönem için ayrı ayrı hesaplanıyor
9 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olan vatandaşlar, emeklilik düzenlemesini heyecanla bekliyor. Emeklilik için yıl ve prim şartlarını tamamlayıp yaş şartını bekleyen EYT'liler, bu düzenlemeyle emeklilik imkanına kavuşabilecek.
Bu kapsamda olanlar yani 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların emeklilik zamanlarında maaşları için üç ayrı hesaplama yapılıyor. Daha sonra üç ayrı hesap yapılıp birleştiriliyor. Maaşı belirlerken uygulanan formül aynı olsa da, kişilerin çalışma şartları, iş yerlerinin durumu, aylık kazançları, çalışma süreleri, hatta işe ara verip vermemiş olmaları bile maaşı etkiliyor. Dolayısıyla herkese göre ayrı maaşlar çıkıyor. Hatta aynı işyerinde aynı şartlarda çalışmış, ama farklı tarihlerde emekli olmuş kişilerin bile maaşları arasında değişiklikler olabiliyor. En basit şekliyle anlatmaya çalışırsak formül şöyle: Emekli maaşı= Ortalama aylık kazanç X Aylık bağlama oranı. Aylık bağlama oranını ise gün sayısı, yani prim ödediğiniz süre belirliyor.
UYGULANAN FORMÜLLER
Yukarıda söylediğimiz gibi üç ayrı formül uygulanıyor:
● 1999'A KADAR SÜRE: Aylık bağlama oranı, 25 yıl sigortalılık süresi (9.000 gün) için yüzde 76 olarak uygulanıyor.
3.600 gün için ise yüzde 70 olarak alınıyor.
● 1999-2008 ARASI: Bu dönemde sistem değiştiriliyor ve 25 yıl için oran yüzde 65'e çekiliyor.
● EKİM 2008 SONRASI: Sosyal güvenliğin bir çatı altına toplanması ile 25 yıl için aylık bağlama oranı yüzde 50'ye kadar iniyor.
Emeklilik için yaşı beklerken çalışmaya devam etmek prim sayısını artırırken, eğer kazançlar da yüksekten yatıyorsa emekli maaşını artıran bir etkiyle sahip oluyor. Prim günü ile yaş arasındaki fark özellikle 2000 ve 2008 sonrası sigortalı olanlarda daha da açıldı.
Bir örnekle anlatmaya çalışalım.
Ahmet bey 21 yaşındayken 1988 yılında ilk kez sigortalı oldu. Ahmet beyin emekli olması için 25 yıllık sigortalılık süresi dışında 5.450 gün prim ödemesi gerekiyor. Yaş şartı ise 51. Ahmet bey 5.450 günü 15 yıl çalışarak doldurduğunda yaşı ancak 36 olacak. Dolayısıyla 51 yaşına kadar, 15 yıllık bir süresi daha bulunuyor. Bu süreyi bekleyerek de geçirebilir.
Ama çalışarak geçirirse aylık bağlama oranını artırabileceği gibi yüksek kazançla maaşını da yükseltebilecek.
MAAŞ NASIL YÜKSELİR?
Yukarıdaki örnekte anlattığımız konuyu biraz daha açarak, bu noktada öncelikle emekli maaşının nasıl artacağına bakalım. Emekli maaşını yükselten en önemli unsur sizin aylık prime esas kazancınız.
Yani işyerinde sizin için belirlenen brüt maaş oluyor. Maaşınız ne kadar yüksekse, sizin için yatırılan prim miktarı da o kadar artıyor. Dolayısıyla birikiminiz yükseliyor ve bu maaşı etkiliyor.
Asgari ücretten çalışan birisi ile tavandan maaş alan birisi emekli olduğunda aralarında ciddi maaş farkı oluşuyor. Prim günlerinizin fazla olması da bir
başka etki. Yüksek kazançtan çok prim günü maaşı artırıcı etki ediyor. Düşük maaştan çok prim günü maaşınızın fazla artmasını engelliyor.
EKSİLEN-ARTAN AYLIK
Emeklilik primi dolduktan sonra yaşı bekleyenler için böyle bir tehlike bulunuyor.
Yani siz eğer asgari ücretten çalışıyorsanız, ya da maaşınız asgari ücretten gösteriliyorsa, (Biliyorsunuz bazı işverenler bu tür hilelere başvuruyor) çalıştığınız her yıl için ileride emekli maaşınızın yükselmesi de önlenmiş oluyor.
TÜM KAZANÇLAR ETKİLİ
Yukarıda emekli maaşınız hesaplanırken ortalama kazancınızın aylık bağlama oranıyla çarpılması formülünden bahsetmiştik.
Burada ortalama kazancınız sizin bu güne kadar yaptığınız tüm çalışmalarda elde ettiğiniz kazançlar, yani aldığınız maaşlarla belirleniyor. Yani SSK, Bağ-Kur ya da Emekli Sandığı'na bildirilen prime esas kazançlarınız dikkate alınıyor.
Tabi burada akla gelen 20 yıl önceki maaşların bugünkü para değeriyle bir kıymetinin olmadığı.
Haklısınız. Özellikle paradan 6 sıfır atılması ile bu hesaplamalarda da değişiklikler yapılıyor.
SGK büyüme ve enflasyon gibi verileri kullanarak burada bir güncelleme yapıyor. Dolayısıyla yıllar önce aldığınız, ancak şimdi komik denilebilecek rakamlara gelen maaşlarınız bugünkü şartlara uyarlanıyor ve hesaplamalar bunun üzerinden yapılarak bir ortalama bulunuyor.
