Yıl sonu yaklaştıkça çalışma hayatında da bazı hesaplamalar gündeme geliyor. Özellikle yılın son ayında asgari ücretin yeniden belirlenecek olması Ocak ayı itibariyle farklı hesaplar yapılmasını zorunlu kılıyor. Bunlardan birisi de kıdem tazminatı hesabı.
Bilindiği gibi yasalarımız gereği kıdem tazminatı alabilmek için işten kendi istek ve kusurunuz dışında çıkartılmasınız gerekiyor. Buna göre istifa edenler kıdem tazminatı alamıyor.
Ancak 1475 sayılı yasanın 14. maddesinde istifa ederek tazminat almanın istisnaları da sayılıyor. Emekli olmak, askere gitmek, emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlamak bunlardan bazıları. Yine haklı fesih ile ayrılmak da tazminat kazandırıyor.
İKRAMİYE, YEMEK VE GİYSİ PARASI
Kıdem tazminatı alabilmek için bir başka şart ise aynı işyerinde en az 12 ay yani 1 yıl çalışmış olmak olarak belirleniyor.
Kıdem tazminatı hesaplanırken de son brüt maaş üzerinden çalışılan yıla göre rakam belirleniyor.
Burada en belirleyici unsur çalışanların son brüt maaşı oluyor. Brüt maaş belirlenirken yapılan düzenli ödemeler de katılıyor ve giydirilmiş brüt maaş ortaya çıkıyor. Bu ücret belirlenirken nakit olarak ödenen, düzenli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ödemeler brüt ücrete ekleniyor. Örneğin brüt maaşı 10 bin lira olan bir işçiye her yıl dini bayramlarda birer maaş ikramiye verildiğini varsayalım.
Bu işçinin brüt ücreti şöyle hesaplanıyor:
Giydirilmiş brüt ücret: 14.000 TL Bu işçinin tazminatı 12 bin liradan değil 14 bin lira üzerinden hesaplanacak.
GÜN, AY HESABI YAPILIYOR
Tazminat hesaplanırken çalışılan tüm günler hesaba katılıyor.
Yani önce yıl sonra ay ve sonra da gün hesabı yapılarak tazminat ortaya çıkartılıyor.
Yukarıdaki işçinin tazminatını hesaplayalım.
Bu işçi 8 yıl 4 ay ve 10 gün çalışmış olsun.
Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilebiliyor.
Bunun dışında herhangi bir kesinti yapılamıyor. Kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödeniyor.
İşçinin rızası olmadan taksite bölünemiyor.
YENİ YILDA NE DEĞİŞİKLİK OLACAK
Aralık ayı ile Ocak ayı arasında kıdem tazminatını ilgilendiren iki konuda önemli değişiklik yaşanacak. Birincisi asgari ücret. Aralık ayında toplanacak olan asgari ücret tespit komisyonu 2023 yılında uygulanacak asgari ücreti belirleyecek.
Yapılan açıklamalara göre güçlü bir artış yapılacak.
Burada beklenti yüzde 50 civarında bir artış olabileceği. Bu durumda bile Ocak ayında yeni maaş yüzde 50 artmış olacak. Bunun sonucunda asgari ücretli bir çalışanın Aralık ayında alacağı tazminata göre Ocak ayında alacağı tazminat yüzde 50 daha fazla olacak.
Bunun dışında asgari ücretten daha fazla maaş alan çalışanlar için de asgari ücret zammı etkili olacak ve onların da maaşları yukarı çekilecek. Bu da yine tazminatı artıracak.
İkinci etkili değişiklik ise kıdem tazminatı tavanında yaşanacak. Şu anda 15.371 lira olarak uygulanan kıdem tazminatı Ocak ayından itibaren artacak. Buradaki artış oranı memur maaşlarına yapılacak zam kadar oluyor. Buna göre kıdem tazminatı tavanı da yüzde 30-40 civarında artmış olacak. Bu artış özellikle yüksek maaş alanlar açısından kıdem tazminatını artıracak.
EYT'Lİ ÇALIŞANLAR DİKKAT ETMELİ
Buradan yola çıkıldığında işten ayrılmayı planlayanlar, ya da EYT yasasından yararlanarak emekli olacakların dilekçelerini Aralık yerine Ocak ayında vermeleri kendileri açısından bir avantaj oluşturacaktır.
Böylece daha yüksek kıdem tazminatı alabilecekler, emekli maaşlarında da bir artış söz konusu olabilecektir.
SÖZLESMELİ KADROSU TAMAM
Kamuda sözleşmeli olarak çalışan yaklaşık 550 bin personelin 4A'lı olarak kadroya geçmesiyle ilgili çalışmalar da tamamlandı. Bu personelin kadro işlemleri kısa sürede tamamlanarak yürürlüğe girmiş olacak. Böylece sosyal mali hakları değişecek.
15 YIL 3600 İLE TAZMİNAT HAKKI
EYT'lilerin 3600 gün ile tazminat alma hakkı bulunuyor. Eğer emeklilik için daha gününüz varsa ve işten de ayrılmak istiyorsanız yine tazminatınızı alarak ayrılma hakkınız var.
Emeklilik için yaş dışındaki şartları tamamlayan EYT'liler SGK'dan alacakları bir yazı ile işyerlerine müracaat ederek tazminat alabiliyor.
Bunun için 15 yıl ve 3600 günü tamamlamak yeterli oluyor. 15 yıl süresi çoktan doldu. 10 yıllık primi olan tüm EYT'liler SGK yazısı ile tazminatlarını alabilirler
