Emeklilik için gün sayanlar dilekçelerini ne zaman vereceklerini düşünüyor. Peki 2025'te dilekçe verenin emekli maaşı düşüyor mu? Hükümet hangi çalışmayla bu farkı kaldırmayı planlıyor? Ne yapılması gerekiyor? Tüm hesaplar, son gelişmeler ve çözüm önerimiz...
Milyonlarca emekli Ocak ayında yapılacak maaş artışını bekliyor. Bunun için bazı veriler de gelmeye başladı. Eylül enflasyonunun açıklanmasıyla birlikte üç aylık enflasyon oranı yüzde 8.92 oldu. Bu oran SSK ve Bağ-Kur emeklileri için enflasyon artışını ifade ediyor. Yıl sonunda 6 aylık enflasyonun belli olmasıyla birlikte zam oranı da ortaya çıkacak.
Yapılan tahminlere göre 6 aylık enflasyonun yüzde 14-15 bandında oluşması bekleniyor. Bu sonuca göre de SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin enflasyon artışı yüzde 14-15 olurken memurlar ve memur emeklileri için toplu sözleşmeyle birlikte artış oranı yüzde 9-11 aralığında olacak.
ENFLASYONA GÖRE TESPİT
Yıl sonundaki sonuca göre bir refah payı eklenmesi veya oranların eşitlenmesi de gündemde. Son dönemde özellikle emeklilik zamanı gelen sigortalıların kafasını kurcalayan bir başka konu ise 2024 ile 2025 arasındaki hesaplama farkı. Emekli maaşları hesaplanırken kullanılan parametrelere ilaveten bir de güncelleme katsayısı ekleniyor. Bu katsayı bir önceki yılın enflasyon oranı ve büyüme rakamına göre belirleniyor. 2024 için hesaplanan güncelleme katsayısı daha yüksek çıktığı için bu yıl dilekçe verenler için maaş hesaplaması 2025'e göre yüzde 30 daha fazla çıkacak.
Bu konuyu bu köşeden daha önce gündeme getirmiştik. Biz gündeme getirdikten sonra aradaki farkın kapatılması için bir çalışma da başlatıldı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan konuyla ilgili bir çalışma yaptıklarını açıklarken, AK Parti Grup Başkanvekili Abdullah Güler de bakanlığın çalışması sonrası değerlendirme yapacaklarını söyledi.
FARK NEREDEN ÇIKIYOR?
Emekli maaşını belirleyen en önemli parametre çalışırken ödenen SGK primleri oluyor. Yani SGK'ya bildirilen prime esas kazanç yani sizin brüt maaşınız ileride alınacak emekli maaşını da belirliyor. Bunun dışında çalışılan gün sayısı ve bu günlerin hangi dönemde olduğu da önemli. Çünkü üç ayrı dönemde hesaplanan emekli maaşında aylık bağlama oranları da değişiyor. Bu durumda 2000 yılı öncesinde çalışması daha çok olan ve yüksek prim yatıranlar daha avantajlı oluyor. Üç dönem (2000 öncesi, 2000-20008 arası ve 2000 sonrası) için hesaplanan emekli maaşı daha sonra dilekçe verilen yıla göre güncelleniyor.
Maaş hesabında neler kullanılıyor?
■ Üç dönem için aylık bağlama oranları
■ Önceki yılın güncelleme katsayısı
■ Önceki yılın enflasyon oranı
■ Önceki yıl büyümenin yüzde 30'u
■ İçinde bulunulan yılın enflasyon artışları
MAAŞ GÜNCELLENİYOR
Emekli maaşı hesaplandıktan sonra güncelleme yapılırken emeklilik dilekçesinin verildiği yıl önem kazanıyor. Çünkü güncelleme katsayısı hesaplanırken bir önceki yılın enflasyonu ve büyüme oranı dikkate alınıyor. Ayrıca o yıl yapılan Ocak ve Temmuz artışları da önemli. Yani dilekçe verilen yıl emekli zam oranları güncelleme katsayısından fazla ise o yıl dilekçe vermek büyük avantaj sağlıyor ve emekli maaşının daha yüksek olmasına sebep oluyor.
BU YIL NEDEN AVANTAJLI?
Çalışanlar açısından bakıldığında 2024 yılı ile 2025 yılı arasında emekli maaşı hesaplamaları farklılık gösteriyor. Maaş hesaplama formüllerine göre bir önceki yılın enflasyon ve büyüme rakamları ele alındığı için bu yıl dilekçe verenler için 2023 yılı dikkate alınırken gelecek yıl dilekçe verenler için 2024 yılı dikkate alınacak. Bakıldığında 2023 yılı enflasyonun 2024 yılı enflasyonundan yüksek olduğu ve büyüme farkının da bulunduğu görülüyor.
Öte yandan 2024 yılı artışları da kümülatif olarak yüzde 86.6 olduğu için, bu da maaşı yükseltiyor. Ayrıca 2024 yılında dilekçe veren bir kişi bekleyerek maaş kaçırmamış da oluyor.
2024'TE DİLEKÇE VEREN BİR SİGORTALININ EMEKLİ MAAŞI ŞÖYLE HESAPLANIYOR:
Üç dönem aylık bağlama oranı
■ 2023 yılı güncelleme oranları ( 64.77+1.35/100+1)
■ Yıllık enflasyon: Yüzde 64.77
■ Büyüme oranın yüzde 30'u: 1.35
■ Güncelleme katsayısı: 1.6612
2024 yılı enflasyon artışları
■ Ocak ayı artışı: yüzde 49.25
■ Temmuz ayı artışı: Yüzde 24.73
■ Kümülatif artış: yüzde 86.6
Bu sigortalı bekleyip 2025 yılında dilekçe verirse hem 2024'deki maaşları kaçırmış olacak hem de yeni hesabı şöyle yapılacak:
Üç dönem aylık bağlama oranları
■ 2024 yılı güncelleme oranları
■ Yıllık enflasyon : Yüzde 41.5 (OVP Tahmin)
■ Yıllık büyüme: Yüzde 3.5 (OVP Tahmin)
■ Güncelleme katsayısı: 1.4255 (Tahmin)
Görüldüğü gibi güncelleme katsayısı arasında fark sebebiyle 2025'de daha düşük maaş bağlanması söz konusu. 2024'de hesaplanan emekli maaşı 1.6612 ile çarpılırken 2025'te hesaplanan emekli maaşı 1.4255 ile çarpılacak. Kullandığımız enflasyon oranları Orta Vadeli Program'ın yıl sonu tahminlerinden oluşuyor. Ancak her şartta 2024 yılı enflasyon ve büyüme oranının 2023'den daha düşük çıkacağı görülüyor. Bu yüzden de 2024 yılında emekli olmak 2025'e göre daha yüksek maaş bağlanacağı anlamına geliyor.
NASIL ÇÖZÜLÜR?
Maaş bağlanırken kullanılan güncelleme katsayısı yıldan yıla aylıkları da değiştiriyor. Belirlenecek ortalama bir güncelleme katsayısı (asgari ücret ya da memur maaşları gibi parametre kullanılabilir) yıllar arasındaki aylık farklılıklarını da ortadan kaldıracaktır.
Böylece enflasyon ya da artışlar ne olursa olsun emekli olacaklar hangi güncelleme katsayılarının kullanılacağını önceden bilirler.
