Bunları biliyor muydunuz? (2)

■ Hastalık derecesinde kitap toplama huyuna Bibliomani denir.
■ Bisküvi, 'İki' anlamına gelen bis öneki ile oluşturulmuş bir sözcük olup;
Bis Cuit, yani iki kez pişmiş, ya da tam Türkçesi ile çifte kavrulmuş demektir.
Yine Bi (iki) önekiyle üretilmiş bazı sözcüklere örnek vermek gerekirse:
Bisiklet: İki tekerli / Bilingual: Çift dilli / Bikarbonat: İki karbonat moleküllü kimyasal bileşik / Bienal: İki yılda bir
■ Mironezya dilinde Hindistan cevizi düzü anlamına gelen bir ada vardır, Pikinni adası. Amerikalıların 1946'da bu adada bir nükleer bomba patlatmasının ardından adanın ismi, dünya basın jargonunda 'patlama etkisi' anlamında kullanılmaya başlanmış. (Örn. 'Başkanın demeci bikini etkisi yarattı.') Aynı yıl, Fransız dergileri, pilajları kasıp kavuran yeni mayoya da sansasyonel olsun diye bu ismi takmışlar.
Yani bikini ismi nereden nereye...
■ Fransızca 'bon' yani iyi sözcüğünden türeyen kavramlar var ki onlar dilimize de geçmiş. Misal; bonfile. 'İyi fileto.' Bir et kesimi. Ya da bonkör; yani iyi yürekli.
■ Kale burcu deyince bilmeyen yoktur.
Burç sözcüğünden evrilmiş başka bir sözcüğe bakalım. Burjuva, şehirli.
Orta sınıf mensubu. Bourg, (burç) kale ya da surla çevrili yer anlamına geliyor Fransızca. Ortaçağda şehir devletlerinin hepsinin bir kale içinde kurulduğu hatırlanırsa, burjuva sözcüğünün şehirle olan akrabalığı anlaşılır.
■ Arapçada Caba kavramı, toprak sahibi olmayanlardan alınan bir vergiyi anlatır. Zamanla karşılıksız verilen şey, bedava anlamına evrilmiştir. 'Bu da cabası...'
■ Aslında bir meslek ismi olan Cazgır, deyimleşmeden önce, güreşecek pehlivanları yüksek sesle tanıtan kişi anlamına gelirdi.
■ Ankara'da bulunan Cebeci semtini bilmeyen azdır ama anlamını bilen daha da az olmalı. Halka şeklinde pullardan mamul zırh anlamına gelen cebe sözcüğü cebeci, yani silah imalatçısının iştigal alanıdır.
■ Pek çok kişinin korunmak amacıyla göğsüne astığı Cevşen'in aslında Arapçada, göğsü örten zırh demek olduğunu biliyor muydunuz?
■ İtalyancada giro sözcüğü, dönme fiilidir. Bu fiilden pek çok sözcük türemiş olup Türkçe okunuşu da (ciro) , döngü anlamına gelip, ticaret jargonunda ticarette bir senedi başkasına devretme anlamı taşır.
■ Peki harita sözcüğü nereden geliyor? Latincede charta, kağıt demek.
Yunancası kharta. Bize de harita olarak geçmiş.
■ Şarlatan sözcüğünün evrimi de hayli ilginç. İtalyancada işportacı, ilaç satıcısı, sokak oyuncusu gibi anlamlara gelen ve birden fazla anlamı karşılayan charlatano, epey kötü bir anlama sabitlenmiş.