Sunucu/komedyen Chris Rock, Oscar töreninde izleyicilerden Will Smith'in eşinin dazlak kafası üzerine bir espri yapıyor. Kadın saçkıran olduğu için kazıtmış başını... Bu espri üzerine hem kadın hem de Will Smith gülüyorlar önce. Birkaç saniye içinde Smith sahneye çıkıp komedyeni tokatlıyor.
İnsanlar hala bunun Oscar şakası olduğunu sanıp gülüyorlar. Ta ki Will smith oturduğu yerden 'karımın adını o lanet ağzına alma' diyene dek...
Bu olay üzerine bizde yapılan anketlerde halkımızdan az sayıda kişi "Bu konu tamamen bir kurgu" derken, çok az kişi 'şiddetin her türünü kınıyorum' yaklaşımında bulunmuş. Büyük bir çoğunluk, 'oh eline sağlık, diyerek tokadı alkışlamış.
İletişim tamamen bir anlamlandırma sanatıdır. Biz iki kişi arasında bir kavga olduğunda gözlemci olarak neden bu kavga oldu, ne olsa bu kavga olmazdı diye düşünmek yerine kim haklı tartışmasına gireriz. Bu yaklaşım yapıcı değil aslında. Her iletişim kazasında az ya da çok tarafların etkisi vardır ama biz duygusal düşünüp hemen saflara ayrılırız.
Şimdi kültürel kodlar diye bir şey vardır ve bu adı üzerinde o kültürü bağlar.
Yani yorumunuz bizim topraklar için geçerli olsa da o coğrafya ya da o camia için ters olabilir.
SAĞLIKLA ŞAKA OLMAZ
Bizim kültürel kodlarımızdan biri şunu der: "Sağlık üzerine şaka yapılmaz." Şimdi hemen bunu inceleyelim. Lütfen internette Amerikan stand up gösterilerin birazını (Tabii midenizin kaldırdığı kadar) izleyin. Çok zekice espriler olsa da bu ulusun kültürü tabuları kıran esprilere yoğunlaşıyor. Özellikle offensive, yani saldırgan espri yapmayı önemsiyor. Bir komedyen sahnede seyircinin annesine dair espri yapabiliyor ki bizim kültürde bunun sonu namus cinayetidir. Hadi onu geçtim, komedyenler bırakın saçkıranla dalga geçmeyi, intiharla hatta bebek ölümleriyle bile dalga geçebiliyorlar. Dehşete düşersiniz.
Yani bu komedyenlerden biri olan olan Chris Rock'un bu saçkıran esprisi o kültürde adam dövülecek kadar saldırgan bir espri sayılmıyor. Hatta Will Smith ve eşinin ilk anda gülmesi de buna dalalettir.
EŞİNİ KORUMA KODU
Gelelim ikinci kodumuza: "Erkek adam eşini korur." İşte bu da bize ait bir kültürel kod. Aynı düşünce yapısı içince sadakat de vardır. Oysa Smith ailesinin evliliğini incelediğinizde birbirlerini sevseler de başkalarıyla beraber olabilme hakkı veren açık ilişkiyi benimsediklerini göreceksiniz. Bu konuyu bir aldatma türü olarak görmüyorlar ki bizim adetlerimiz için düşünülecek şey değil. Bu yüzden Will Smith'in tavrını Türk örfüne göre anlamlandırmak beyhude bir uğraş olur. Peki Smith neden bu kadar sinirlendi?
Smith'in annesi eşinin şiddetini yaşamış ve küçük Will daha sonra o zamanki korkaklığını bir daha yaşamamaya yemin etmiş. Yani şiddet gösteren bir babanın, daha sonra şiddete başvurup işi dengeleyen bir oğlu Will.
BİZİM AİLEYLE UĞRAŞMA!
Geçmişine bakarsanız ona muhabir şakası yapan Ukraynalı bir şarkıcıyı tokatladığı görüntüyü de görürsünüz.
Yani Will kızınca tokatlıyor. Sadece eşiyle ilgili bir konu değil. Egemenlik alanının ihlal edildiğini görünce basıyor tokadı. Son olarak bir de komedyen Chris Rock ile ilişkisine bakalım. Bu Chris'in ilk Oscar sunumu değil. Daha önce Will Smith başarılı bir filmiyle aday gösterildiği Oscar'ı alamamıştı.
Eşi de Oscar ödüllerine gelmeyerek gösteriyi protesto etmişti. Chris Rock bu durumla dalga geçmiş. Buradan Smith ailesinin gözünde bir çizik yemiş.
Daha sonra Twitter'da Chris Rock, Will Smith'in eşiyle açık ilişki yaşamasıyla da dalga geçiyor. Bu da sabıkasını derinleştiriyor. Yani Will Smith'in Oscar gecesinde basit bir şakaya tepki vermiş değil. Bu 'eeeh yettin artık bizim aileyle uğraşma tokadı...
İletişim sanatında hiçbir olay tek bir düzlemde ve önceki olaylardan bağımsız gerçekleşmez.
