Bir delinin kuyuya attığı taşı çıkaran akıllı yiğit

Mikail Bayram (d. 1940) adını Hz. Mevlana karşıtı fikirleri çerçevesinde biliyordum. Yeni çıkan bir kitaptan onun başka yönlerini de öğrendim.

Ahi Evran 13'üncü asırda yaşamış biridir. Mesleği debbağlık (deri işleyici) olup Anadaolu'daki Ahi teşkilatının en önemli temsilcisi kabul edilir. Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.

Mikail Bey bu iyi bilinmeyene alana eğilmiş, "Ahi Evran'ın Hayatı Çevresi ve Eserleri" adıyla yaptığı doktora çalışması dolayısyla; 13'ümcü asır Anadolusunda yaşamış Mevlana, Şems, Hacı Bektaş gibi şahsiyetlerden ve dönemin fikri ve sosyal olaylarından söz etmiştir.

Ortaya koyduğu Ahi Evran portresine göre mesleği deri yapımı (debbağlık) olan bu zat; pek çok eser yazan, hekim, filozof, madenlerden ve yılanlardan anlayan olağan üstü bir kimliğe sahiptir. Bayram iyi Arapça ve Farsça bildiğini, elyazması kitapları çok iyi okuduğunu, Anadolu Selçuklu döneminin uzmanı olduğunu yazılarında ve konuşmalarında cerbezeli bir şekilde iddia eder. Onun için özellikle Ahi Evran hakkında yazdıkları kültür tarihiyle uğraşanlar tarafından referans olarak kullanılmıştır.

GERÇEK DIŞI İDDİALAR
Bayram'ın kamu oyunda tepki çeken iddiaları arasında Hz. Mevlana'nın Moğol casusu olduğu, birçok entrikada rol aldığı, Ahi Evran'ı öldürttüğü, Şems'in eşcinselliği gibi görüşler vardır. Şimdiye kadar bilim çevrelerinde M. Bayram'ın iddidalarını eleştiren bazı yayınlar çıkmıştı.

Bu defa Hayri Kaplan muhteşem bir çalışma ile tabir caizse, megaloman ve saldırgan üsluplu Bayram'ın ipliğini pazara çıkardı. "Tahrif ve Tashih" adlı kitabında (Ankara Kalem neşriyat, 2021) Kaplan, M. Bayram'ın referans verdiği bütün yazmaları inceleyerek yaptığı hata ve tahrifleri tek tek göstermekte ve düzeltmektedir.

Tahrif ve Tashih kitabı çok büyük boy ve 669 sayfadır. Bu kadar hacimli olmasının sebebi, Bayram'ın başvurduğu el azması metinlerin ve aynı konuda onun görmediği malzemelerin de resimlerini koymuş olmasıdır. Böyle bir kitabın hazırlanması kadar, mizanpajı ve baskısı da fevkalade zahmetlidir. Bütün emeği geçenlere aşk olsun!

TAHRİF VE TASHİH
H. Kaplan, Bayram'ın çalışmalarını incelerken bazı atıflarını gösterilen yerde bulamadığını, bulunanların da çok kez yanlış, kasıtlı ve yanlı okunduğunu belirtir. Ahi Evran'ın hiçbir yazılı eseri bulunmadığını ispat eden Kaplan; bu çalışmasıyla amacının yarım asırdır devam eden bazı bilgi hatalarını düzeltmek, Bayram'ın ifriralarının asılsızlığını belgeleriyle ortaya koymak olduğunu belirtir. (Tahrif: Değiştirip bozma; Tashih: düzeltme demektir)

Kaplan'ın ulaştığı sonuca göre M. Bayram başkalarının yazdığı bilinen eselerin Ahi Evran'ın olduğunu hiçbir geçerli gerekçe ve delil sunmadan, bir ön kabulle ileri sürmüştür. Daha feci olarak tarihi belgeleri tarafgir bir bakışla okumuş ve yorumlarını kafasındaki kurguya hizmet edecek şekilde kullanmıştır. Onun için ortaya koyduğu sonuçlara, tespit, çıkarım ve iddialarına güvenilemez.