Yüce Allah bir kudsi hadiste "Oruç doğrudan doğruya benim içindir, onun karşılığını ben vereceğim." (Buhari, tevhid, 35) buyurur. O bakımdan oruçlu kişi, ihlası zedeleyecek tavırlardan uzak durmalıdır. Allah için olması gereken orucunu çevresine sıkıntı vererek yahut da kayırma veya ilgi bekleyerek manevi değer kaybına uğratmamalıdır. Gönül ehli kişilerin ahlaki kurallara uymamayı oruçla bağdaştırmazlar. Onların seçkinleri daha da ileri giderler ve "zikri daim"den gaflet etmenin oruca zarar vereceğini belirtirler.
İBADETLERİN EN BÜYÜĞÜ
Yine onlara göre kudsi hadiste geçen "Oruç benim içindir.." sözüyle Allah Taala sanki: "Kim benim ahlakımla ahlaklanırsa, ben ona hiçbir beşerin hayal edemeyeceği biçimde ödüllendirirm.." demek ister. Bu kudsi hadisin bir izahı da şöyle yapılır:
Orucun hiçbir şekilde zahirle / görünüşle alakası olmayan gizli bir ibadet oluşu ve başkalarının onda hiçbir payı bulunmaması dolayısıyle böyle varid olmuş, Yüce Allah devamında: "Onun karşılığını ben vereceğim" buyurmuştur.
Üç nevi oruç vardır: Ruhun orucu, aşırı ihtiraslardan uzak bulunmak ve kanaat sahibi olmaktır. Aklın orucu, heva ve heveslere aykırı hareket etmektir. Nefsin orucu yeme içme ve harama karşı perhizkar olmaktır.
"Oruç kalkandır" hadisi oruç, insanla masiva yani, insanla Allah'tan gayri şeyler arasında perde olmalıdır şeklinde yorumlanmıştır. Hz. Mevlana şöyle düşünür: Oruç, ağzı bağlamaya karşı gönül gözünün açılmasına yarar.
Can gözünün açılması, bedeni güçleri etkisiz hale getirmekle mümkün olur.
Gönül gözü kör olanları hiçbir ibadet aydınlatamaz. "Mevlana'ya göre oruç ibadetlerin en büyüğüdür, insanları miraca götüren buraktır, Kur'an'ın sırrıdır.
İnsanların arzuları ve nefisleriyle yaptıkları savaştır; onlara taze can bağışlar, insanların insanlığını olgunlaştırır.
Varlıkta yokluğa ulaştırır."
ORUÇTA ÜÇ DERECE
Söylenenleri kısaca özetlersek, orucun üç derecesi olduğu görülür: Avamın (halkın) orucu sabahtan akşama kadar yemekten, içmekten ve cinsel hazlardan uzak kalmakla olur.
Havassın (seçkinlerin) orucu, bunlara ek olarak öteki bütün organları denetim altında bulundurmaktır. En seçkinlerin orucu ise gönlünü Allah'tan başkasının ilgisinden uzak tutmaktır.
Halk, oruç sırasında besinleri mideye sokmaz. Seçkinler, günah ve kötü olan şeyleri organlarına yaklaştırmaz; en seçkinler yani arifler, aşıklar ve kamiller, masivayı (Allah'tan gayrı şeyleri) kalplerine sokmazlar.
Oruçtan asıl beklenen bu son noktayı yakalamaya çalışmaktır.
Bütün organlarıyla oruç tutan kimse daha dikkatli ve daha ahlaklı olacaktır.
Hatta kendisine sataşanlara bile "Ben oruçluyum" diyerek uymayacaktır.
Böyle davranış Peygamber efendimizin tavsiyesidir. (Buhari, savm, 2) Ramazan aylarında asayiş probleminin azalmasında bu inanışın rolü vardır. İstanbul emniyetinin verdiği bilgiye göre, 1998 senesi yılbaşının Ramazana rastlaması sebebiyle, o geceki trafik kazaları ve asayiş olayları geçmiş yıllara kıyasla fevkalade az sayıda olmuştur.
