İyi veya kötü hareketleri organlarımızla yaparız. El işler yapar, yıkar ve yazar; ağız yer içer, iyi ve kötü sözler söyler, konuşur; burun koklar, gözler görür, kollar saldırır ve yakalar; kulaklar işitir ve dinler; ayaklar ise bizi pek çok yere götürür. Bütün bunlar zaman zaman günah ve yasak sınırını aşabilir. İşte abdest sırasında içimizden geçireceğimiz dualarla, söz konusu olumsuz hareketlerin etkisinden kurtulmaya çalışabiliriz.
MANEVİ KİRLERDEN ARINMAK
Abdest alan insan samimi bir dille ve içten bir duyguyla, eksiklik ve hatalarını Hakk'ın huzurunda itiraf edip, bunları yumasını, yıkamasını ve silmesini kulluğa yakışan bir tavırla O'na arz eder. Böylece bilinci ve içtenliği ölçüsünde ruhen temizlenip arınmış olur.
Bu tavrıyla kişi el, kol, yüz, ağız, burun ve ayaklardaki veya tüm bedendeki kirlerin su ile yıkanmasını sağlar. Ayrıca da, dua ve kulluk duygusuyla, bütün bunları, ruhun manevi kirlerden arınıp temizlenmesinin bir sembolü saymış olur. Su nasıl maddi kirleri temizliyorsa, tövbe de manevi kirleri yok eder.
Halkın gördüğü yer olan bedenimi ve elbisemi temiz tutar da Hakk'ın nazar ettiği yer olan kalbimi tertemiz tutmazsam yanlış yapmış olurum diye inanır.
Bedeni gibi kalbini de kötü ve kirli şeylerden arındırmaya çalışır. Saygıdeğer bir şahsın yanına giren kimse yunup yıkandığı gibi, namaz kılmak, Kur'an okumak için Allah'ın huzuruna varan kişi de temizlenir, kendisine çeki düzen verir. Dış temizlikle yetinen kimse, evine padişahı davet eden, bu amaçla evin dışını badana yaptığı halde içinin bakımını dikkate almayan kimseye benzetilir. Şemseddin Sivasi'nin dediği gibi: "Padişah konmaz saraya hane mamur olmadan." Temizlik iki nevidir, biri beden temizliği öteki ruh temizliğidir.
Beden temizliği temiz su ile yapılır.
Kalb temizliği için de halis ve saf bir tevhid inancı gerekir. Hakk'ın huzuruna yönelenlerin zahirde ve batında abdestli olmaları gerekir. Zahir abdesti su ile, batın abdesti tövbe ve Hakk'a dönmekle mümkün olur.
GÖZYAŞIYLA ABDEST
Yunus Emre söylüyor: "Tanla durup başın kaldır ellerini suya daldır/ Hem şeytanın boynunu vur hem nefs dahi ölse gerek." Kenan Rifai'den: "Gözyaşından abdest al da gözle gör ma'budunu." Abdest Hakk'a yönelmeye hazırlıktır.
Hak kapısına yönelenler dış ve iç abdestine sahip olmayı hedeflemelidir.
Zahirle yetinen kimse için dış temizlik kafi gelebilir. İçi ile de yakınlık elde etmek amacında olan kimsenin ise, içini de temizlemesi gerekir.
Dış temizlik su ile, iç temizlik ise tövbe ile ve Hakk'ın kapısına dönmekle mümkün olur. Sevgili peygamberimizin şu sözünde, abdestin hem fizyolojik hem de manevi faydasını içeren derin bir hikmet gizlidir:
"Öfke şeytandandır, şeytan ateşten yaratılmıştır. Ateş ancak su ile söndürülür, o halde öfkelendiğiniz zaman onu yenmek için abdest alınız."
