Pazar sabahı internete girenler, Google'ın hazırladığı doodle sayesinde 131. doğum gününü kutladığımız Mihri Müşfik Hanım haberleri ile karşılaştılar. Doodle, tatil, olaylar, başarılar ve insanları kutlamak için geçici bir süreliğine Google logosu üzerinde yapılan özel değişiklikler. Bir bakıma Amerikan arama motoru sayesinde çağdaş Türk resminin ilk kadın ressamı unvanına sahip olan Mihri Müşfik Hanım ile tanışmış olduk.
Öncü kadınların hayat hikayeleri hep ilgi çekici olur zaten. O nedenle öncüdürler.
Mihri Müşfik Hanım, "Yaşadığı çağın kadınlardan farklı bir cesarete sahip, dilediğince yaşamaktan çekinmeyen bir kadın". O yüzden hakkında bir kitap ve de tiyatro oyunu yazıldı.
Emre Caner'in yazdığı kitabın adı, "Mihri Müşfik Hanım'ın İzinde". Yazarın ressam, arkeolog ve müze kurucusu Osman Hamdi'nin hayat hikayesini anlatan "Kaplumbağa Terbiyecisi" adlı romanı olduğunu da hatırlatalım ve sözü, kitabın eleştirisini yapan Asuman Kafaoğlu Büke'ye bırakalım: "Mihri Hanım, 1886 yılında bir paşanın kızı olarak dünyaya gelmiş, Sultan Abdülhamit'in emrindeki saray ressamı Fausto Zonaro'nun öğrencisi olmuş, Roma ve Paris'te sanat eğitimi görmüş, yetenekli bir ressam olduğunu kanıtlamış bir kadındı. Aşk hayatının detayları bilinmese de, ünlü şairler, yazarlar, ressamlar ve diplomatlarla tanışıyor, sanat çevresinin merkezinde yer almayı biliyordu. Daha on yedi yaşındayken sahte bir pasaportla İtalya'ya kaçması ne denli gözü pek olduğunu göstermeye yetiyordu."
ÜNLÜLERİN PORTRELERİ
"Bununla birlikte kadınların eğitimli olmalarının önemini anlamış biri olmalı ki, İstanbul'a döndüğünde resim hocalığı yaparak ve İnas Sanayi-i Nefise'nin kurulmasında rol oynayarak çok sayıda ressam yetişmesine vesile oldu" diyerek devam ediyor Asuman Hanım: "Öğrencileri arasında Fahrelnisa Zeid, Bülent Ecevit'in annesi Nazlı Ecevit ve Aliye Berger gibi ünlü ressamlar vardı. Bir başka öğrencisi en önemli kadın ressamlarımızdan biri olarak ün kazanan, çok genç yaşta ölen yeğeni Hale Asaf'tı. Mihri Hanım çok sayıda genç kadına esin kaynağı olmuş, bir nesil kadının hayatını değiştirmesine yardım etmiştir." Mihri Hanım'ı tanımadığımız gibi resimlerini de pek bilmiyorduk düne kadar.
İnternette gezinirken gördük ki, bir süre Cumhurbaşkanlığı köşkünde durduktan sonra Arnavutluk kralına hediye edilen Atatürk'ün portresini yapmış. Yakın arkadaşı Tevfik Fikret'i yaşlılık günlerinde tasvir etmiş. Papa XV. Benedict'in bir portresini de yapmış. Ve bu resmiyle Vatikan'a giren ilk kadın ressam olarak kayda geçmiş.
ÖLÜ BİR KELEBEK
Tiyatro oyununu ise romanları ile tanıdığımız Selim İleri kaleme almış. "Ölü Bir Kelebek" adlı oyunda, yazar Mihri Hanım'ın geleneksel zihniyete aykırı karakter özelliklerini öne çıkarıyor.
Oyunla ilgili bir makale yazan Nezahat Özcan'a göre Selim İleri, Mihri Hanım'ı "Modern Türkiye Cumhuriyeti'nin asil kızı, öncü kadın" olarak takdim eder. Mihri Hanım'ın İstanbul Moda'da başlayıp Roma-Paris-İstanbul yıllarından sonra Amerika (Maine'de) son bulan hayat hikayesi üzerine kurulu metinde, hayatı, sanatının önüne geçmiş bir ressam anlatılır.
Yazar resim sanatına, alkole ve ülke değiştirerek yeni hayat şekillerine sığınan bir Mihri Hanım portresi çizer. Oyunda Mihri Hanım cesur, alaycı, yer yer şuh, muhteris, yenilikçi yönü ile öne çıkarılır. İlgilenenler Özcan'ın makalesini "Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi"nden okuyabilirler.
Özetle, kalıpları kırmayı seven bir kadındı Mihri Müşfik. İlkleri hayatına geçiren insanların yaşamak zorunda kaldığı ne varsa yaşadığını söyleyebiliriz. Modern yaşam anlayışı yüzünden çevresinin tepkisini topladı. Resme olan tutkusu yüzünden aristokrat bir yaşamı bırakıp, bohem ve çoğu zaman da yoksul bir yaşam sürmek zorunda kaldı.
Ama "ilk kadın ressamımız" olarak tarihe geçti ve biz onu ölümünden 63 yıl sonra da olsa hatırladık. İyi ki doğdun Mihri Hanım..
