Kur'an-ı Kerim'deki Cuma suresinin 9, 10 ve 11'inci ayetleri Cuma namazıyla ilgilidir. 9'uncu ayetin anlamı şöyle: "Ey iman edenler! Cuma günü namaz için çağrı yapıldığında Allah'ı anmaya koşun ve alışverişi bırakın. Bilirseniz, bu sizin için çok hayırlıdır."
Burada kastedilen Cuma günü öğle vakti ezan okununca bir Müslümanın işini gücünü bırakıp Cuma hutbesini dinlemek ve Cuma namazını kılmak üzere camiye gitmesi gerektiğidir. "Alış verişi bırakmak" bir semboldür. Esnafsa alış verişini, başka bir meslek sahibiyse işini bırakıp ibadete gitmesi icap eder.
Cumanın tatil günü olduğu ülkelerde Cuma namazı kılmanın önünde bir engel yoktur. Bizde ise büyük iş yerlerinde, sanayi çarşılarında Cuma namazı için genellikle camiler vardır, cami yoksa bir yer mescid olarak ayrılabilir. İş yeri sahipleri anlayış gösterip öğle tatilini namaz vakitlerine göre ayarlayabilir. Çalışanlar da Cuma namazı vaktini bir kaytarma fırsatına çevirmeyip ibadeti bitince işinin başına dönerse, karşılıklı anlayışla mesele hallolur. Bazı illerde valilerin resmi mesai saatlerini Cuma namazına göre ayarlamaları da iyi bir uygulamadır. Memurların bu imkanı kötüye kullanmamaya dikkat etmeleri gerekir.
ZİKR-İ DAİM
10'uncu ayet: "Namaz kılındı mı artık yeryüzüne dağılın ve Allah'ın lutfundan nasip arayın. Allah'ı da daima çok anın ki kurtuluşa eresiniz."
Yahudiler kutsal günleri olan cumartesileri dünya işi yapmazlar. İslamiyette böyle bir uygulama yoktur. Ayette bu duruma işaret vardır. Cuma namazı kısa sürede biter. Namaz bittikten sonra herkesin işine gücüne koşması, kaldığı yerden devam etmesi icap eder. Bu durum dinimizin çalışmaya verdiği önemi de gösterir. Ayetin son bölümü ise dindeki madde-mana dengesine değinir. Nedir o? "Allah'ın daime çok anın." Allah'ı anmak sadece ibadet zamanıyla sınırlı değildir. Kişinin kendini her an O'nun huzurunda hissetmesi beklenir. Ancak o takdirde düzgün, ahlaklı ve faziletli insan olunabilir. Eskilerin deyişiyle "el işte gönül Hak'ta" olmalıdır.
TEKRAR CUMA ADABI
11'inci ayet: "Ama onlar bir ticaret veya eğlence görünce ona yönelip seni ayakta bırakıverdiler. De ki: 'Allah'ın nezdinde olan, eğlenceden de ticaretten de üstündür. Allah rızık verenlerin en hayırlısıdır."
Bu ayette tarihi bir olaya dikkat çekilir. Hz. Peygamber bir cuma günü hutbe okurken dışarıdan gürültüler ve davul sesleri duyulur. Bu bir kervanın geliş haberidir. Bunun üzerine birçok sahabi mescidi terk edip sesin geldiği tarafa doğru gider; mescidde çok az kişi kalır. Hz. Peygamber buna çok üzülür. Kervan zahire ve yiyecek taşıyordu. O yıl Medine'de büyük bir kıtlık vardı. Mescidi terk edenler gecikmeden bir şeyler almak istemişlerdi. Anlaşılan o ki bu surenin gelişine kadar cami ve cemaat adabı henüz oluşmamıştı. O zamana kadar hutbe namazın sonunda okunurdu. Bu olaydan sonra namazdan önce okunur oldu ve hutbe dinlemenin cumanın farzlarından olduğu anlaşıldı.
Bu yazı serisi başlayınca bir okuyucum Cuma namazı adabıyla ilgili şunu hatırlattı: Cuma namazı sırasında hutbe okunurken cemaatten birçoğu cep telefonuna bakmaktadır. Bu gerçekten çok yanlış ve çirkindir. Hutbe dinlerken aynen namazdaki kurallara uymak gerekir.
